Arvo Pärt 90 år

 11.september fylte den estiske komponisten Arvo Pärt 90 år. Han har ei fleire tiår vore ein av dei meste spelte samtidskomponistar. Musikken hans er ikkje så vanskeleg tilgjengeleg som mykje av dagens klassiske og han har nok nådd eit større allment publikum enn dei fleste samtidskomponistar. Komposisjonane hans er prega av stor enkelhet, bygd på enkle element, ein toneart - treklangen. Treklangens tre toner er som klokker, difor har musikken hans vorte kalla tinntinnabuli- latinsk for små klokker. Saman med sin kollegaer John Tavener og Henryk Gorecki har han vorte karakterisert som “ heilag minimalist.”

Arvo Pärt vart fødd i 1935 litt sør for hovudstaden Tallin, der han fekk sin musikalske utdanning. Hans første komposisjonar var eksperimenterande og prega av tolvtonemusikk, det var nokså fjernt frå den musikalske forma han kom fram til på 1970 talet og som han har halde fast ved seinare. Musikken hans passa ikkje den sovjetiske kulturpolitikken og han flytta etter kvart til Vest- Europa og har hatt Berlin som fast bustad. Pärt konverterte i 1972 frå protestantismen til Den ortodokse kyrkja, den ortodokse trua har lagt grunnen for både hans andelege og musikalske utvikling. Samstundes har han henta inspirasjon frå vestleg musikalsk tradisjon, dei store klassikarane, renessansen og Mellomalderen, men framfor alt den gregorianske songen! Han har tonesatt katolske tekstar som Salve Regina, Magnificat, Te Deum og Stabat Mater, men det er likevel utan tvil den ortodokse tradisjonen som er hans viktigaste inspirasjonskjelde, hesychamsen, mystikken, Jesusbøna som han har karakterisert som den fullkomne polyfoni. Musikken spring ut av stilla, før ein taler eller framfører musikk må ein teia.”Med tystnad mener jag det intet från vilken Gud skapade världen.Därför er från en idemässig synspunkt stillheten helig.” skriv han ein stad.

Den ortodokse tradisjonen  har i langt større grad enn vestleg oppfatning lagt vekt på språkets avgrensa evne til å uttrykkja dei djupaste sanningane. Mystikken loddar djupare enn logikken og dogmatikken. Vi ser det i ikonkunsten og ikkje minst i Arbo Pärts musikk. Det finst ein annan røyndom uavhengig av kva vi meiner, tenkjer eller foretar oss til ei kvar tid.

“Någonstands  finns alltid musikken.En dag kommer någon, lyssnar og skriv ned. “ seier Pärt i ein av sine aforismer.Heldigvis er han der og lytter og skriv ned for oss mange som ikkje alltid kan lytta og heller ikkje skriva ned!

Dei heilage Carlo Acutis og Pier Giorgio Frassati

 I dag søndag 7.september fekk Kyrkja to ny helgenar, Carlo Acutis (1991 - 2006) og Pier Giorgio Frassati ( 1901-25). Det var pave Leo sine første heilagkåringar etter at han vart pave i mai i år. Desse heilagkåringane var begge planlagt tidlegare i år, men utsett som følge av pave Frans dødsfall. Eg har tidlegare hatt fleire innlegg om desse unge menn/tenåringar som utmerka seg i si korte levetid, og som i etterkant har blitt eksempel til etterfølging for mange, ikkje minst ungdomar. Mange er det som har funne trua eller funne tilbake til trua takka Carlo Acutis og Pier Frassati!

Det er mange som har sett fram til denne heilagkåringa, det har og vore uvanleg stort fokus i ulike media både i forkant og dagen i dag. Då seremonien byrja i formiddag var omlag 80.000 truande samla på Petersplassen! Eg trur det er lengre sidan det har vore tilsvarande stor interesse for nye helgenar. Det er nesten hundre år imellom desse to, men dei har likevel mykje til felles som og pave Leo har peika på i si preike.Dei vaks ikkje opp i spesielt fromme familiar, men viste alt som barn ei sterk gudstru,noko som og påverka resten av familien. Paven peikar på fem element som prega deira trusliv, dagleg messe og kommunion, bøn framfor alt meditasjon framfor tabernakelet, hyppig skriftemål, sterk hengivenhet til Jomfru Maria og helgenar, og ikkje minst konkret omsorg for andre spesielt fattige og sjuke. Begge henta styrke i Eukaristien. Carlo Acutis karakteriserte Eukaristien som ein motorveg til himmelen. Pier Frassati talte om “Verso l`alto”  - mot høgdene/ mot himmelen. Han tenkte nok på fjellklatring som bilete på vegen til det guddommelege- til himmelen der Eukaristien er det viktigaste hjelpemiddelet Gud har gjeve oss!

Heilage Carlo Acutis be for oss!

Heilage Pier Georgio Frassati be for oss!

80.000 truande var samla på Petersplassen for å delta i dagens seremoni!

Bryllaup

 23.august, seinsommar  og Birgit Helene og Gunnars bryllaup i St. Svithun katolske kyrkje i Stavanger med etterfølgjande fest på Bøndenes hus i Sandnes. Vakker seinsommardag med sol og god temperatur. Inngong med brudemarsj frå Seljord, brudas far føl henne inn saman med dei tre brudepikene Hedda,Mathilde og Linnea! Etter katolsk lære gjev dei to kvarandre det ekteskapelege sakramentet. Presten, pater Pål Bratbak, stadfestar og velsignar. Etter vigselssermonien messefeiring, før utgang med Wagners brudemarsj frå Lohengrin. To salmar, “ Deg være ære” og “Kjærlighet er lysets kilde”.

Paulus tek utgangspunkt i Kristi kjærleik til kyrkja når han skriv om ekteskapet i  brevet til Efesarane.Ekteskapet er eit synleg teikn på Guds nåde i verda, og sånn sett eit sakrament.

Difor skal mannen forlata far og mor og halda fast ved kvinna si, og dei to skal vera éin kropp. Dette er eit stort mysterium; eg tenkjer på Kristus og kyrkja. Men det gjeld dykk òg: Kvar og ein av dykk skal elska kona si som seg sjølv, og ho skal ha respekt for mannen sin.(Ef 5.28-33)

I det pavelege rundskrivet Humanae Vitae frå 1968 står det: “ Den ekteskapelige kjærlighet åpenbarer sin sanne natur og høyhet når den betraktes i sitt utspring, nemlig i Gud, som er kjærlighet, Faderen, som alt som heter far har sitt navn i himmelen og på jorden.”

Deg være ære Herre over dødens makt
Evig skal døden være Kristus underlagt
Lyset fyller haven se en engel kom
Åpnet den stengte graven
Jesu grav er tom

Deg være ære
Herre over dødens makt
Evig skal døden være
Kristus underlagt

Frykt ikke mere Evig er han med
Troens øye ser det Han gir liv og fred
Kristi navn er ære seier er hans vei
Evig skal han regjere aldri frykter jeg

Deg være ære
Herre over dødens makt
Evig skal døden være
Kristus underlagt

Se Herren lever Salige morgenstund
Mørkets makter bever Trygg er troens grunn
Jubelropet runger Frelseren er her
Pris han alle tunger Kristus Herre er

Deg være ære
Herre over dødens makt
Evig skal døden være
Kristus underlagt

Sommar og bryllaup

 Vi feirar bryllaup for dotter vår denne vakre seinsommaren. eg skriv tale og let meg inspirera av romatiske tekstar slik som Fridas bok av svenske Birger  Sjöberg (1885 - 1929). Den mest kjente teksten er vel denne som også er tonesatt og framfört mellom anna av Sven-Bertil Taube.

"Den forste gång jag såg dig, det var en sommerdag

på förmiddan, då solen lyste klar,

och ängens alla blommor av många hundra slag

de stodo bugande i par vid par.

Och vinden drog så saktelig, och nere invid stranden

där smög en bölja kärleksfull till snäckan uti sanden.

Den första gång jag såg dig, det var en sommardag,

den första gån jag tog dig ut i handen."

I Setesdal har det vore vanleg å laga stev, korte vers med rim som vart framført med melodi.Tema var oftast kjærleik og lengt. Ofte ulukkeleg kjærleik om den ein aldri fekk, men ikkje alltid som i verset under. Er ein to er ein aldri åleine sjølv om ein ikkje alltid er fysisk på sams stad.

"Alli eismo kor eg fere

Itt eg han allstøtt i tanko bere.

Alli eismo kor eg æ

fysst han æ i hjarta så æ han mæ."

(eismo : einsam/åleine, alli : aldri, itt: no 

"Kjærleiken er det som bind saman, men kan ikkje skiljast frå trua og håpet. Størst blant dei er kjærleiken skriv Paulus, men håpet er det som ser framover. Den franske diktaren Charles Peguy samanliknar  med tre søstre, to store – trua og kjærleiken  og ei lita søster – håpet. Kanskje ser vi knapt det vesle håpet i midten mellom dei to store, men «Det er hun den lille, som trekker alt. For troen ser bare det som er, men hun ser det som skal bli. Kjærligheten elsker bare det som er, men hun elsker det som skal bli.» Tru – Håp -Kjærleik blir slik grunnpilarar i livet."

Sommar

 “Shall I compare thee to a summer`s day?” er innleiinga til Shakespears sonett nr 18 som er gjeve att under i orginaltekst og i norsk gjendikting av Erik Bystad. “Du har mer ynde og mer harmoni.” Det er ein av dei mestemkjente av Shakespears tekstar og også min favoritt.  I den svenske poeten Birgers Sjöbergs Fridas bok heiter det innleiingsvis: “ Den första gång jag såg dig, det var en sommardag på förmiddan, då solen lyste klar, och ängens alla blommor av många hundra slag, de stodo bugande i par vid par.” Det er ei vakker kjærleiksvise som også er sett tonar til. Olaf Bull skriv og om sommar og kjærleik i diktet Til dig: “ Til dig, du kjæreste, kun dig, min deilige vår, min ungdom, mit følge på somrens vei -!” Også Rudolf Nilsen i sitt altfor korte liv skriv om sommar og kjærleik i Møte:” Best husker jeg dig alltid som du kom til gatehjørnet, hvor vi møttes ofte. Jeg syntes somren førte dig og solens flom lå som en kjærlig arm omkring din hofte!” Herman Wildenvey som er sommardiktaren framfor nokon om enn lite lest i dag skriv i Sommardagen: “ Jeg drukner blant blomster en sorg jeg har hatt, men sverger ved sommer og kjærlighet,at -:Jeg elsker deg, elskede, dag og natt.”

Slik kan vi la oss ta med oss desse vakre sommardagane som har inspirert så mange!

Den heilage families kyrkje i Gaza

 Dei kristen utgjer ein liten minoritet på  Gaza stripa. Mange har nok emigrert dei siste tiåra. Det er ei katolsk kyrkje nord på Gaza, sognepresten er argentinsk fødde Gabriel Romanelli. Denne vesle menigheten har stått i fokus i det siste i og med at kyrkja vart treft av granater 17. juli, tre personar omkom og 15 vart skadd, mellom dei også sognepresten som berre var lettare skadd. Under krigen har omlag 500 søkt tilflukt i kyrkja, dei fleste kristne men også ein del sterkt forkomne muslimar. Den heilage families menighet har vore svært aktiv med ungdomsarbeid, drift av skular, hjelpearbeid med drift av klinikkar i samarbeid med hjelpeorganisasjonen Caritas. Fleire Moder Teresa søstre har vore knytt til menigheten og teke seg av dei mest lidande. Pave Frans hadde nesten dagleg kontakt med sognepresten, og dette blir følgd opp av pave Leo og ikkje minst kardinal Pierbattista Pizzabella, den latinske patriarken av Jerusalem. Han var tidlegare i år nevnt som pavekandidat, etter terroråtaket på Israel i oktober 2023 skal han ha tilbudt seg å ta plassen til dei israelske gissela. Han gjer ein viktig jobb i Midt-Austen, og kom til Gaza saman med den ortodokse patriarken kort etter åtaket 17.juli. I det siste har lite og ingenting av naudhjelp kome inn til nordlege Gaza. Kardinal Pizzabella gjer det han kan for å betra situasjonen.

I eit intervju med ewtn oppmodar sogneprest Romanelli det internasjonale  samfunnet om forbøn  og hjelp. Gjennom bøn og diplomati er fred mogleg. Han fortel og om korleis han og ungdommane startar dagen klokka sju med stille tilbeding framom sakramentet der Kristus er konkret tilstades.

“Når vi går denne korsvegen i Gaza, held vi fast ved vona om at alle via crucis endar ved ei tom grav - med oppstoda. Kristus lir no i dei uskuldige. Men ein dag vil herlegdomen skina igjennom.”

Patriark Theofilos, kardinal Pizzaballa og sogneprest Romanelli i Gaza for få dagar sidan.

Jomfru Maria av Karmelberget

 I dag 16.juli midt i sommarmånaden og ferietida feirer vi patronatfesten i Karmelittordenen til minne om Jomfru Maria eller Vår Frue av Karmelberget. Karmelittordenen oppstod på 1100 talet då eremittar på Karmelberget nord i Israel slo seg saman og fekk sin ordensregel godkjent av patriark Albert av Jerusalem i 1209, stadfesta av paven eit par år seinare. Etter muslimsk framgong utover 1200 talet utvandra dei fleste karmelittar til Europa der det første generalkapittel vart halde i Aylesford i England i 1245, Simon Stock vart då valgt til ordensgeneral framtil sin død i 1265. Dagens feiring skriv seg frå eit syn Den heilage Simon Stock hadde 16. juli 1251. Jomfru Maria skal då ha gjeve han eit brunt skapular som teikn på frelsa og forbundet med Gud. Simon grunnla eit brorskap som  bar skapularet, det vart seinare det som vi i dag kjenner som Karmels sekularorden. Underteikna har vore ein del av dette fellesskapet i omlag 20 år.

Vyrdnaden for Jomfru Maria har alltid vore sentral i Karmelittordenen. Ho er vårt vern og vår dronning, den som alltid går i forbøn for oss. Maria viser alltid mot Sonen, hennar livs velsigna frukt, særleg gjeld dette når vår utlendighets tid snart er forbi slik tilfelle er for fleire eg kjenner og som eg overlet i hennar varetekt.

Sub tuum praesidium confugimus, Sancta Dei Genitrix. Nostras deprecationes ne despicias in necessitatibus nostris, sed a periculis cunctis libera nos semper, Virgo gloriosa et benedicta. 

Under ditt vern tar vi vår tilflukt, Hellige Guds Mor.

Ta nådig imot de bønner vi ber i våre trengsler,

og frels oss fra alle farer.

Du evige Jomfru, velsignet og herlig.