St.Patricks Cathedral

 St.Patricks Cathedral ligg sentral på Manhatten og er på mange måtar sentrum i amerikansk katolisisme. Eg var der til messe for ein del år tilbake, det var erkebiskop seinare også kardinal Timothy Dolan som forretta messa. Eg hugsar det som ei svært fin oppleving. Katedralen var ferdig i 1879 og var vigd til Irlands nasjonalhelgen St. Patrick etter initativ frå irske immigrantar med erkebiskop John Joseph Hughes i spissen. Nyleg har katedralen vore i fokus i samband med avdukinga av spektakulære veggmåleri utført av kunstnaren Adam Cvijanovics etter initativ frå erkebiskopen. Kunstverket har tittelen:”What`s so funny about Peace,Live and Understanding”, tematikken er såvel historisk som dagsaktuell og utan tvil med ein viss politisk undertone. Ei viktig inspirasjonskjelde er openberringa i Knoch i Irland 21.august 1879, same år som katedralen stod ferdig. 15 personar i byen skal då ha fått eit syn av Jomfru Maria, Josef og evangelisten Johannes saman med Guds Lam omgjeven av englar.Seinare har dette vorte eit populært pilegrimsmål.

Veggmåleria knyter fortid og notid i det vi får sjå dei første truande immigrantane som kom til New York for to hundre år sidan og scener frå notidas storby. Mange historiske personar dukkar opp i kunstverket, vi har alt nevnt erkebiskop Hughes som starta bygginga av katedralen, amerikanske helgenar som Frances Xavier Cabrini og den første “ native american” som er kanonisert Kateri Tekakwitha dessutan ei kvinne frå moderne tid, Dorothy Day, grunnleggar ac Catholic Worker Movement og ein mogleg framtidig helgen. I forgrunnen også vår tids immigrantar, og over det heile dei vernande englane.

Vår Frue av Rosenkransen

 Oktober er Rosenkrans- månaden, minnedagen er 7. oktober. Vi feirar og Vår Frue av Fatima. Etter messe er det prosesjon med Maria- statue i spissen og Rosenkransbøn i fellesskap. Ein fin og trusstyrkande kveld!

Herlighetens mysterier

rediger

• Jesu oppstandelse fra de døde (Joh. 20,1-10)
• Jesu himmelferd (Apg. 1,6-11)
• Den hellige ånds komme (Apg. 2,1-12)
• Marias opptagelse i himmelen (Åp.12,1)
• Marias kroning i himmelen (Åp. 2,10b)

Ave Maria på bokmål

Hill deg, Maria, full av nåde,

Herren er med deg,

velsignet er du iblant kvinnene,

og velsignet er ditt livs frukt, Jesus.

Hellige Maria, Guds mor,

be for oss syndere,

nå og i vår dødstime.

Amen.

På nynorsk:

Ver helsa, Maria, du som har fått nåde,

Herren er med deg.

Velsigna er du mellom kvinner,

og velsigna er ditt livs frukt, Jesus.

Heilage Maria, Guds mor,

be for oss syndarar,

no og i vår dødstime.

Amen.

På latin:

Ave Maria, gratia plena

Dominus tecum, benedicta tu

In mulieribus et benedictus

Fructus ventris tui Iesus.

Sancta Maria, Mater Dei,

Ora pro nobis peccatoribus,

Nunc et in hora mortis nostrae.

Amen

Nye helgenar frå Venezuela

 19.oktober vil pave Leo utpeika sju nye helgenar, to av desse frå Venezuela. Dette landet med store interne problem får dermed sine første helgenar. Den eine er  Maria Carmen Rendiles (1903-1977), grunnleggar av ein nonneorden "Jesu tjenere i Caracas".Den andre er kanskje meir kjent iallfall i heimlandet, legen Jose Gregorio Hernandez ( 1864-1919). Han vart saligkåra i 2021, og går no snart frå salig til heilag.

Jose Gregorio Hernandez vart fødd i ein avsidesliggjande landsby i Andesfjella. Han tenkte på jusstudiet, men foreldrene oppmuntra han til å studera medisin, og han vart utekssaminert i frå universitetet i Caracas i 1888. Hernandez viste seg som ein uvanleg dyktig student og fekk stipend for vidare studiar i Europa. Han oppheldt seg i Paris der han studerte bakteriologi, patologi og fysiologi. Han tok med seg dei nyaste framskritt tilbake til Venezuela. Ein periode var han tilbake i heimbyen som lege, men resten av livet verka han i Caracas. Han dreiv praksis der han særleg hadde eit auge for dei fattige og forkomne, samstundes arbeidde han akademisk, og han underviste medisinstudentar. Hernandez var ein mann med mange talent, han snakka fleire språk, han var musikalsk, sydde sine eigne dressar og  skal ha vore ein dyktig danser, men framfor alt var han ein svært from mann. Det var som i mange høve mora som hadde formidla trua til han. " Helt fra voggen av lærte min mor meg dyd, hun lot meg vokse opp i kjennskap til Gud og gav meg kjærligheten som veiviser." Det førte til at han i sitt profesjonelle liv som lege heile tida såg Kristus i dei sjuke, fattige og lidande. Han fekk tilnavn som " de fattiges lege", "kjærleikens apostel" og "vonas misjonær".

Jose Gregorio Hernandez følte  også på eit kall som munk eller prest. Han reiste to gonger til Italia, den ein gongen for å bli karteuser munk, den andre gongen for å byrja på presteseminar. I begge tilfelle måtte han gje  seg av helsemessige årsaker. Tilbake i heimlandet held han fram sitt arbeid som lege , ikkje minst gjorde han ein stor innsats under spanskesyka som ramma landet. Han døydde på tragisk vis i ei trafikkulukke  29. juni 1919. Ei stor folkemengde følgde han til grava. Han vart ein svært populær i heimlandet også etter sin død. ikkje bare blant katolikkar, men også i dei synkretistiske religiøse retningane. Dette kan nok ha verka inn på saligkåringsprosessen som vart innleia i 1949, og førte fram til saligkåringa i 2021 i Caracas under leiing av erkebiskopen. Etter eit nytt stadfesta mirakel er han no klar for heilagkåring 19. oktober. 

Heilage Jose Gregorio Hernandez be for alle sjuke og lidande ! 

Elegi over massakrer

 Poeten Arnold Eidslott har i diktsamlinga “ Det forlatte øyeblikk” frå 1978 ein lang diktsyklus med tittelen “Elegi over Oradour-sur- Glane” . Det er kanskje ikkje så mange utanfor Frankrike som kjenner til denne vesle landsbyen i Sør-Vest Frankrike som Eidslott set fokus på . 10.juni 1944, kort tid etter D- dagen gjekk tyske SS- soldatar inn i landsbyen og massakrerte 642 sivile på dei mest grusomme måtar. Det var hevn for drap på tyske offiserar i dette området.Ekstra tragisk var det at landsbyen sannsynlegvis vart forveksla med den nærliggjande Oradour-sur-Vayres som også er eit poeng i Eidslotts dikt. President de Gaulle avgjorde etter krigen at Oradour-sur-Glane ikkje skulle byggast opp, men ruinane skulle stå som eit evig minnesmerke over denne brutale massakren på uskuldige sivile.

Eidslott innleiar sterkt og bibelsk:

“Bær røkelse

frem for våre døde

i Jesu vår gjenløsers navn.

—————-

“Oradour-sur-Glane

Med asken av dine døde

vitner du for Herrens trone”

Vidare:

“Døden overalt

Som vinden og regnet”

Så tekstar som kraniet, verdensbrannen , kor av de døde, men det er ikkje bare mørkt, i Gloria lyder eit av versa: 

“Oradour-sur-Glane

der er åpnet en vei

gjennom det ytterste mørke

Selv de som ammet døden

skal trøstes”

Det avsluttar med Gråten frå nabolandsbyen Oradour-sur-Vayres:

“I demringen tok det til å gråte

Det gråt like ved og langt borte

Folk rev vinduene opp og tendte lys

i de redde husene sine

Og gråten silte ned fra kirketårnet

og rullet inn fra åpne havet

Man skjøt med skarpt etter gråten

og gikk manngard med store lykter

Men gråten lot seg ikke stanse

Det var i demringen før hanen gol

Oradour-sur-Glane flammet i skyene

og de døde sto opp til sin egen messe

Snart gråt både himmel og jord

og varm aske fløt i det  høye rommet

Da sto Frelseren forklaret frem

og kastet tausheten ut som et garn

Og det ble stille på jorden

og i himlen og på havet langt borte

Det var i demringen og hanen gol

Tre ganger fra jordens fire hjørner”

Det handlar om juni 1944 i ein liten by i Frankrike, men det er like mykje dagsaktuelt. Vi kan byta ut Oradour-sur-Glane med Ukraina, Kongo, Sudan, Nigeria eller Gaza! Død,flammer, oske og gråt er den same, men vi vonar og trur at det ein gong vart opna ein veg utover  lidinga og døden! 

Mikkelsmesse

 

De hellige erkeenglene Mikael, Gabriel og Rafael

29. september feirer vi minnedagen for de tre hellige erkeenglene. Dagen var tidligere en minnedagen for erkeengelen Mikael, i norsk tradisjon kjent som Mikkelsmesse, Mikeli eller buferdsdagen. Mikael betyr «Hvem er som Gud?»  Dagen var avmerket på primstaven og levde i bevisstheten til folk inntil for to generasjoner siden (mine besteforeldre fødde på 1890- tallet) dvs.400 år etter at Norge formelt ble luthersk! Ved liturgireformen i 1969 ble dagen omgjort til en felles merkedag for de tre englene. Alle er omtalt i Bibelen, men etter tradisjonen er Mikael den viktigste. Han er leder for englene, og fører an i kampen mot djevelen og de falne englene. Han redder de troendes sjeler og kjemper for Guds folk. Han leder sjelene frem til Paradis, i folkevisen Draumkvedet står det om Mikael: «Og det var  Sankte Sålemikkjel. Han vog i skålevikt.Så vog han alle syndesåline  heim til Jesum Krist.» I Kirkens tidlige historie er det beskrevet mange visjoner av Mikael, og det eksisterer tallrike kapell og grotter med hans navn i Europa.

Erkeengelen Gabriel som betyr «Guds kraft» er nevnt en rekke ganger i evangeliene. Han er budbringer til så vel Sakarias, Maria og Josef. Gabriels hilsen til Maria «Vær hilset du som har fått nåde! Herren er med deg!» innleder hele frelseshistorien. I Det gamle testamentet hjelper han profeten Daniel til å forstå sine visjoner om Kristi komme.

Rafael som betyr «Gud har helbredet» er kanskje den minst kjente erkeengelen. Han er blitt identifisert som engelen beskrevet i Johannes evangeliet som stiger ned og rører opp vannet i Betesda dammen. Han er også nevnt i Tobits bok der han tar seg av Tobias på hans reiser. Derav kommer det nok at han er blitt skytshelgen for pilegrimer og reisende.

La oss denne dagen glede oss over erkeenglene som er Guds sendebud og våre hjelpere på veien til det evige livet!

 

The silent island

 Gårsdagenes forestilling i Kilden, Kristiansand vart ei sterk oppleving såvel visuelt som lyttande. Det var eit samarbeide mellom Kilden og Kunstsiloen der musikken var samkjørt med det visuelle i form av spennande animasjonar. Kvelden byrja med Kjetil Bjørnstads tonesetting av John Donnes kjent og ofte siterte tekst “ No man is an island, entire of himself. Every man is a part of the continent, a piece of the main.”  Avslutninga var Henry Purcells “ When I Am Laid in Earth.” Frå Dido og Aeneas Mellom dette musikk av Fartein Valen - La isla de las Calmas ( The silent island), Johannes Brahms, Arvo Pärt, David Lang, Philipp Glass, Anatoly Lyadov og Henryk Gorecki.  Kanskje opplevde ein litt av det som den tyske sosiologen Hartmut Rosa kallar “resonans” - ein slags  vibrerande kontakt mellom ein sjølv og verda.”Det finnes øyeblikk da verden synger - et anruf- til oss.”  Kva er det som karakteriserar denne opplevinga av resonans? Rosa nevner fire aspekt: noko som rører oss utanfrå og som vi i neste omgong gjev respons på. Resonans vil så føra til ein transformasjon, ei forandring. Men vi har ikkje kontroll over denne resonanserfaringa, vi rår ikkje over den. Resonans blir slik sett ei motvekt mot den “ akselerasjonen” som karakteriserar det moderne samfunnet. Kva erfaringar er det som leiar inn  til denne resonansen? I går var det utan tvil  kunst og musikk, ein annan dag poesi, naturopplevingar, mellommenneskelege møte og erfaringar, og ikkje minst religion som Rosa skriv om i “ Det lydhøre hjertet.” Det synes likevel som musikken er i ei særstilling som oppleving av resonans.

Den estiske komponisten Arvo Pärt seier om dette:”Man kan skriva om sine upplevelser, musikkens struktur, dess form och kanske något mer. Det är betydeligt svårare att överföra själva musikken til  ord. Jag tror att den sanning som finst i konst och musik orsakar en djup och hemmelighetsfull resonans hos en människa. Det sker när man själv har ett behov av att finna sanningen och har en gåva att känna igen denna sanning.”

Martyrer

 Eg  har fleire gonger tidlegare skreve om dei 16 karmelittnonnene frå Compiegne som vart avretta 17. juli 1794 under Den franske revolusjonen. Dei vart saligkåra i 1906 og kanonisert av pave Frans 18. desember i fjor. I går vart dei feira i ei høgtidelege takkseiingsmesse i Notre-Dame de Paris leia av erkebiskop Laurent Ulrich. Han framheva deira vitnesbyrd gjennom martyriet som relevant også for vår tid. Mange frå karmelitt familien var tilstades for å hylla sine  medsøstre. Seinare på dagen var det ein prosesjon gjennom Paris gater frå Conciergerie der dei sat fengsla og så kjørt til Place de la Nation der dei vart henretta og deretter kasta i massegraver på Picpus kyrkjegarden. Mange karmelittar deltok i denne korsvegen mellom anna saman med speidergrupper.Seint på ettermiddagen samlast dei på gravplassen der dei og fekk æra ein relikvie, ei lita statue av Jomfru Maria som priorinna bar med seg og som  nonnene fekk kyssa før dei steig opp på skafottet! Pave Leo sendt ei helsing der han hylla desse heroiske karmelittnonnene. " Framfor skafottet er desse karmelittane frå Compiegne ikkje lenger offer for ein arrestasjon, men opphav til ei storslagen gåve."

Dagen etter var den naturlege oppfølginga  ei økumenisk markering av vår tids mange martyrar som tok stad i Roma, leia av pave Leo. Representantar forr 24 kristen kyrkjesamfunn deltok i denne sermonien. Lista over vår tids martyrar er lang ikkje minst har mange i Afrika og Midt-Austen falle som offer for jihadistar. Dessverre er det nok slik som pave Frans uttrykte for eit par år sidan - det er fleire martyrar i vår tid enn i dei første hundreåra!

La oss be for alle desse som vitnar om trua ved sitt eige liv !

                        Minneplate med navnet på dei seksten karmelitt- martyrene.