mandag 31. oktober 2016

Allehelgensdag

Vi feirar inngangen til Allehelgensdag 1.november. Minnedagen for alle heilage, ikkje bare dei kjente som har fått sin eigen minnedag i den liturgiske kalendaren. For dei fleste er ukjente, dei levde i kvardagen som Guds trufaste vener, og bare han kjenner deira tru og kjærleik. For menneska er dei gløymde, men vi kan likevel minnast alle desse ukjente no den første dagen i november.
Samstundes er dei bilete på den universelle Kyrkja som omfattar alle menneske , både  dei som lever  og dei som eingon levde. For døden er ikkje noko  absolutt skilje, "De hellige har sin bolig i himlenes rike, deres hvile varer evig. Halleluja!" (Antifon til laudes)
Men ein får også kjensla av å møta den universelle Kyrkja her på jorda, i dette livet. Til dømes når ein er ute og reiser og kan gå til messe i ei lita kyrkje på feriestaden. Språket er ulikt, men liturgien, feiringa av eukaristien er den same. Som katolikk er ein heime over alt i verda.

En el nombre del Padre, y del Hujo, y del Espiritu Santo.

Amen.

El Senyor este con vosotros
Y con tu espiritu.

Senor, ten pietad
Senor, ten pietad.

Cristo, ten pietad
Crosto ten pietad.


                                    Parroquia De San Fernando De Palma

mandag 24. oktober 2016

La Seu - Mallorcas katedral

Alt langt ute i Palmabukta får ein auge på katedralen, dette gotiske meisterverket like i sjøkanten i Palma. Katedralen vart påbegynt i 1306 og arbeidet har halde fram like inn i vår tid mellom anna ved Antoni Gaudi som vi framfor alt forbind med Barcelona.
Dei baleariske øyane vart erobra av maurarane på 900 talet og var muslimske område fram til kong Jaume 1. av Aragon gjorde opprør mot dei mauriske herskarane i 1229 og gjorde øyane på nytt til katolsk område. I følge historia tok han initativet til bygginga av katedralen men fekk ikkje sjølv oppleva det, men han ønskte å bli gravlagt der. På 1600 talet etter fleire hundreårs arbeid fekk katedralen den gotiske forma vi kjenner i dag med strebepilarar, glasvindauge, dei 20 sidekapella, klokketårnet og midtskipssøylene. Delar av interiøret er moderne, Gaudi setta sitt preg på koret med den omdiskuterte baldakinen, og enno nyare er sakramentskapellet utforma av den lokale kunstnaren Miguel Barcelo og innvigd i 2007 ! Dette kapellet med sine havsymbol glir harmonisk inn i dei gamle gotiske formene og understrekar at dette ikkje berre er eit museum og ein  turistattraksjon, men eit levande gudshus der det frameleis dagleg blir feira messe.










søndag 23. oktober 2016

Den heilage Catalina Thomas

Vi  køyrer frå Palma eit stykke opp i fjellet til Valldemossa, byen er kanskje mest kjent for at Fredric Chopin og sambuar George Sand budde her vinteren 1838-39. Går ein langs dei smale gaten ned i gamlebyen kjem ein til ei gammel kyrkje som er stengt, men litt lenger inne i gata dukkar det opp eit lite kapell.Det er fødestaden til  Mallorcas skytshelgen Den heilage Catalina Thomas (1533-74) også kjent som Catherina av Palma . Her finn vi eit alter med statue av henne og oppslag på ulike språk, mellom dei norsk !!, som fortel litt om Catalina. Ho var fødd i ein bondefamilie og vart tidleg foreldrelaus og vaks opp hos slektningar i nærleiken. Ho synte tidleg stor interesse for bøn og fekk etterkvart visjonar og mystiske nådegåver. I 1552 slutta ho seg til nonneklosteret St.Maria Magdalena i Palma der ho vart til sin død i 1574. Det oppstod tidleg ein lokal kult omkring Catalina, ikkje minst i heimbyen Valldemossa. I 1792 vart ho så saligkåra av pave Pius VI og i 1930 vart ho så heilagkåra av pave Pius XI.
Ho set enno sit tydelege preg på byen, på alle hus vi ein ved inngongen små plakettar med bilete av  Catalina og innskrifta: Santa Catalina pregau per nosaltres ( Santa Catalina be for oss).







søndag 9. oktober 2016

John Donne:No man is an island

Kanskje ikkje så mange kjenner til presten og diktaren John Donne (1572-1631), men mange har nok høyrt det mest kjende sitatet frå han:"No man si an island." Ernest Hemigway  nytta sitatet i sin roman frå den spanske borgarkrigen"For whom the bell tolls", Thomas Merton har det som tittel på ein av sine bøker. Sitatet er henta frå ein religiøs tekst, John Donnes XVII Meditasjon med overskrifta:"Den klokka som kling så mildt for ein annan, seier no til meg:Du må døy." Donne ser menneskeslekta som eit heile, vi er som ei bok av ein forfattar. Skjer det noko med ein av oss vedkjem det også alle andre.
"No man is an island, entire of itself;every man is a piece of the continent, a part of the main. If a clod is washed away by the sea, Europe is less, as well as if a promontory were, as well as a manor of thy friend`s or of thine own were: any man`s death diminishes me, because I am involved in mankind, and therefore never send to know for whom the bells tolls; it tolls for thee."
(Eit mennske er inga øy, sitt eige heile;kvar ein er ein bit av eit kontinent, del av fastlandet. Vert ein leirklump vaska i havet, gjer det Europa mindre, like mykje som gjaldt det eit forberg eller eit jordegods i ein vens eller ditt eige; kvart menneskes død minkar meg, for eg høyrer menneska til, så send ikkje bod etter kven klokka ringer for; ho ringer for deg)

Sterke ord som gjeld like mykje vår tid som John Donnes samtid. Donnes var ein mangesidig og samsett person, på mange måtar langt framom si tid. Han er til dømes den første som nyttar ordet "modern man" og han skriv om "sex" til skilnad frå "love".
Donne var fødd inn i ein katolsk familie som ætta frå den store Thomas More som vart henretta av Henrik 8, på denne tida var dette definitivt ingen fordel karrieremessig. Vel så ille vart det at han gifta seg med den den tretten år yngre Anne More utan at faren hennar hadde gjeve sitt samtykke til giftarmålet. Ho var hans livs store kjærleik og mange av kjærleiksdikta er retta til henne som "The good morrow" og det vakre "Since she whom I loved hath paid her last debt" som han skreiv då ho døydde bare 32 år gammal. Likevel vart John Donne etter kvart teke til nåde, han vart prest i den engelske kyrkja og til sist domprost i St. Pauls cathedral.

Det er for diktinga han vert hugsa, alt tidleg skreiv han vers som vart populære. Tematikken er med Tor Jonsons ord "berre kjærleik og død".  Døden er alltid nær for Donne og få har vel regissert sin eigen død så detaljert som han, men like viktig er kjærleiken også den erotiske kjærleiken. Donnes dikt er fjernt frå seinare tiders puritanske syn på kropp og erotikk. Under ein alvorleg sjukdom skreiv han sine religiøse meditasjonar som "No man is an island" er henta frå, og han var og ein høgt skatta predikant i St. Paul. Få dagar før han døydde held han si siste preike over salme 68, klar og velformulert. Sin eigen sjukdom og død kunne han ironisera over; "Eg ligg her sjuk, med lækjarar ikring, dei liknar geografar ved sitt kart." Til slutt fekk han sitt gravmæle mellom dei store i St.Pauls cathedral.




Den gode morgon (The Good Morrow)

Eg undrast på mitt ord kva du og eg
gjor` før vi elska ? Var vi vende av,
saug vi gleda som ein landsens leik,
ell`snorka i sjusovarens grav ?
All glede før er no som fantasi.
Ja, fagre kvinner eg fann hugnad i
og tok og fekk; om deg var dei ein profeti.

God morgon då, vår nyleg vakne sjel,
der ingen lenger ser på hin med frykt;
for Kjærleiken ser alt, kvar minste del,
eit lite rom vert inn i Altet rykt.
La sjøfarande dra på nyverdsferd,
lat stjernekarta syne verd på verd,
ei verd vert vi av våre to, for eitt vi er.

Mitt andlets ljos er du, og eg er ditt,
to hjarto kviler ut i våre drag.
Som halvkuler er vi, av kostelege snitt,
forutan vind frå nord og vestvend dag.
Alt det som døyr, var ujamt samansett;
i likeverdig elskhug, djup og lett
så ingen trøytnar, døyr vi aldri, vi er eitt.

(Åsmund Bjørnstads omsetjing)

onsdag 5. oktober 2016

The English Surgeon

"The English Surgeon" er ein dokumentarfilm frå 2007 av Geoffrey Smith med musikk av Nick Cave og Warren Ellis. Vi føl den engelske nevrokirurgen Henry Marsh (f.1950) som er på eit av sine mange oppdrag i Ukraina, der han saman med ukrainske kollegaer prøver å gjera noko for alvorleg sjuke pasientar i eit land der helsevesenet ikkje fungerar etter mange år med vanstyre. Det gjer inntrykk å følgja Henry Marsh  gjennom ein vellukka hjerneoperasjon som gjev ein ung mann eit nytt liv, men og den andre sida ved medisinen symbolisert i møte med familien til eit barn som døydde fleire år tidlegare etter ein mislukka operasjon.
Henry Marsh er ein reflektert mann som studerte filosofi og politikk før han valde medisinen og etterkvart den mest prestisjefylte spesialiteten nemleg nevrokirurgi. Ikkje minst  er han medviten om den hårfine balansen mellom triumf og tragedie som gjeld all medisin,men i uttalt grad den som skal skjera i hjernen, senter for vår personlegdom, våre kjensler og vårt medvit. Han har skreve om det i boka "Do no harm" som nyleg kom i norsk omsetjing. Der reflekterar han over sitt liv som kirurg , sine oppturar og nedturar, det er tydeleg at det gjer eit stort kjenslemessig inntrykk på han når utfall er  på den gale sida av den hårfine grensa mellom eit god liv på den eine sida og død eller vegetativ tilstand på den andre. Han siterar den franske kirurgen Rene Lerich:" Every surgeon carries within himself a small cemetery where from time to time he goes to pray."

Mange vart nok merksam på Henry Marsh etter at Karl Ove Knausgård nyleg skreiv eit lengre essay om han. Knausgård tok kontakt med Marsh etter å ha lesa boka hans og han følgde han under ein tur til Albania der han som i Ukraina hjelpte lokale kollegaer. Marsh har spesialisert seg på å operera på pasientar som er vakne under operasjonen , slik kan han merka straks han går for langt inn i friskt vev. Knausgård observerar dette og skriv om inntrykka sine i eit poetiske språk tydeleg prega av sin beundring for Marsh og for det mysterium som er  den menneskelege hjernen .

På slutten av filmen kjem Henry Marsh med dette utsagnet som bør gjelda ikkje bare medisinarar men alle menneske: " What would be the meaning if we could not help other people?
Nothing, absolutely nothing !"