"Forhallen til håpets mysterium" ( Le Porche du Mystere de la Deuxieme Vertu) av den franske forfattaren Charles Peguy kom ut i 1911 tre år før han fall i slaget ved Marne. Boka kom i 1992 i Hans Aaraas vakre omsetjing. Med ujamne mellomrom har eg kome tilbake til denne boka så ulikt alt anna eg har lese, og til forfattarens fascinerande livshistorie så ulik dei fleste andre !
I Norge er det nok få som kjenner til Charles Peguy, i Frankrike er han heidra både som forfattar, patriot og krigshelt. Han var ein mann som gjekk heilt sine eigne vegar, det er vel sjeldan det er så umogleg å putta eit menneske i ein enkelt bås. Poet, journalist, essayist, engasjert samfunnsdebattant, filosof, patriot og krigshelt, sosialist, katolsk mystikar og pilegrimsvandrar! Det er ein del av dei overskrifter ein kan setja på Charles Peguys liv og verk. Kanskje var det hundreårsmarkeringa av slutten på Første verdskrig som fekk han til å dukka opp i medvitet mitt igjen ? Charles Peguy var i motsetnad til sosialistleiaren Jean Jaures, som vart myrda kort tid før krigsutbrotet, ingen pasifist og internasjonalist. Han åtvara tidleg mot tysk militarisme, og då krigen var eit faktum melde løytnant Peguy seg straks til teneste. Han fall ved Villeroy eit pat mil aust for Paris 5. september 1914, men dei franske styrkane klarte å stoppa dei framrykkande tyskarane før dei nådde Paris, og vi fekk så fire år med den meinigslause skyttargravskrigen.
Som patriot og krigshelt ville han for lengst vore gløymt, men Peguy skreiv og etterlet seg eit stort skrifteleg livsverk, han var dessutan aktiv i samfunnsdebatten ikkje minst gjennom tidsskriftet
"Les Cahiers de la Quinzaine" (Fjortendagersheftene). Her støtta han mellom anna Emile Zola i Dreyfussaka. Dreyfus var ein jødisk offiser som vart anklaga for spionasje og uskuldig dømt til straffearbeid på Djevleøya. Det var utan tvil sterke element av antisemittisme i denne saka, Zola og Peguy tok Dreyfus sterkt i forsvar. Peguy var sosialist, men den sosialistiske materialismen stod fjernt for han. For Peguy var oppslutninga om sosialismen meir eit "religiøst" enn politiske valg, men då han seinare fann igjen si katolske tru gav han ikkje dermed avkall på sosialismen.
Peguy var inspirert av metafysiske filosofar som Pascal og Bergson, og han tok sterkt til orde mot det han oppfatta som moderne overtru, den overdrevne trua på at vitenskapen er det einaste middel til å forstå røyndomen, og det utbreidde myten om framskritt og teknologi. " Å påstå at man kan gjøre uttømmende rede for virkeligheten, det er intet annet enn å gjøre seg selv til Gud."
I 1908 er han sengeliggande og deprimert, han betrur ein ven som kjem på vitjing : "
Jeg har ikke sagt deg alt....Jeg har funnet troen igjen.....Jeg er katolikk."
Peguy har gått i gjennom ei andeleg utvikling som heng grunnleggjande saman med inkarnasjonens i betydning i hans liv og verk, "Det åndelige er selv kjødelig" skriv han. Han oppgjev aldri trua på at det ikkje berre finst ei transcendent frelse men også ei jordisk frelse.
Dei siste seks åra av sitt liv utfaldar han ei rik skaparkraft som resulterar i ei rekkje poetiske verk som vel ligg nærare mellomalderdiktinga i form og innhald enn moderne dikting. "Forhallen til håpets mysterium" er eit av dei mest kjende av desse verka. Det er ikkje så lett å gje eit resyme av dette verket der han hyllar vona, barnet, det kvinnelege, natta og svevnen og ikkje minst Jomfru Maria.
" For mine tr dyder, sier Gud,
De tre dyder som jeg har skapt.
Mine tre dødtre, mine barn.
Der er som mine andre skapninger
Av menneskets ætt.
Troen er en trofast Hustru.
Kjærligheten er en Mor.
en varmende mor med et stort hjerte.
eller en storesøster som er som en mor.
Håpet er en liten uanselig pike
Som kom til verden i fjor på juldagen.
Hun leker stadig med Januar-mannen,
Med små grantrær utskåret i tre og pyntet med malt rim.
Og med oksen sin og eselet utskåret i malt tre.
Med krybben og halmen som dyrene ikke spiser
Fordi de er av tre.
Men det er denne lille piken som skal vandre gjennom verdnene,
Den lille uanselige piken.
Som helt alene løfter de andre opp og bærer dem gjennom
svundne verdner."
