Kvardagsmystikk

Biskop og kardinal Anders Arborelius har ved sida av sine geistlege plikter også vore aktiv som forfattar og foredragshaldar. Han har gjeve ut  samlingar med preiker og artiklar, biografiar mellom anna om Edith Stein, teologiske verk med vekt på karmelittisk spiritualitet. « Hverdagsmystikk. Kunsten å leve i Guds nærver» er nyleg gjeve ut av St.Olav forlag, omsett av Eivor Oftestad. Det er ei meditativ bok, ei vegleiing for dei som søkjer Guds nærver  i kvardagen. Biskop Anders skriv at det er eigentleg ikkje ei bok som skal lesast, men « snarere en slags bruksanvisning som skal lede fram til erfaringen av Guds nærver.» Han kjem  innleiingsvis også med ei åtvaring, dei som ikkje har til hensikt å øva seg i Guds nærver vil ikkje ha nytte av boka, og dette er heller ikkje eit slags hurtigkurs i kvardagsmystikk. Å gå mystikkens veg er aldri ein prestasjon eller konsum, det er alltid Guds ufortente nåde. Kvardagsmystikken  kan bera frukter i vanlege menneskers daglegliv, men det det kjem ikkje utan hinder. Biskop Anders skriv at det største hinderet ofte er på det moralske planet, kvardagsmysikk heng alltid saman med kvardagsetikk. Ein kan ikkje forventa å oppleva Guds nærver i kvardagslivet « dersom man ikke tar sitt kors opp i hverdagen, følger Kristus og bærer det åk som HANS bud - alle! - krever.»

Bok er bygd opp med ti korte kapittel, kvart kapittel vert avslutta med ei praktisk øving og ei bøn frå Kyrkjas rike tradisjon. Boka er naturleg nok inspirert av broder Lorens av Oppstoda, ein karmelittmunk som levde på 1600 talet, hans skrifter « Å leve i Guds nærver» kom ut parallelt med biskop Anders bok, og med føreord av han.

Alt i kvardagslivet kan bli ein inngangsport til ei djupare Guds- relasjon. Forutsetninga er tosidig, Skapinga og Inkarnasjonen.« Inkarnasjonen er det nødvendige hengselet mellom skapelse og frelse.» 

« Nåden fullbyrder det som har sin begynnelse i naturen.Alt til DITT navns ære. Frelsen må hvile trygt på skapelsens grunn. Hvis ikke risikerer den å bli hengende i løse luften.»

Vi er skadeskotne vesen, innsnevra i egoismen, men Skaparens nærver i skaperverket gjev oss likevel del i « et positivt grunnsyn.»

« Erkjennelsen av å være skapt og i ethvert øyeblikk gjenstand for Guds kjærlighet og forsyn, virker dypt helbredende.» Vi kan dermed få ein sunn forankring i røyndomen.

Kvart kapittel har ei overskrift av to små ord, « Du og nå», « Her og der», « Se og be»…….til sist « Sove og love». Det hjelper til å fokusera på den personlege Gud som eit DU som er nær oss i kvardagen her og no, ikkje der og då. Alle dei grå kvardagane som ikkje er så grå likevel når vi evnar å sjå bak det ytre og få eit glimt over det mysterium som dette livet verkeleg er!

Det er naturleg å avlutta med svevnen og lovprisninga. « Natt etter natt brer søvnens barmhjertige kappe seg over meg. Det hellige vekselspillet mellom dagens strev og nattens hvile hjelper meg til å bli værende i Guds nærver.» Når vi legg oss og sovnar gjev vi oss over i Guds omsorg, svevnen blir då bøn og lovprisning. Å gje seg over i Guds omsorg kvar kveld blir ei førebuing til den dagen vi for siste gong gjev oss over. Biskop Anders avsluttar difor denne vesle juvelen av ei bok slik : « Hver eneste innsovning er en øvelse i kunsten å dø.Er det ikke rart at jeg aldri helt kan beskrive hvordan jeg sovner? Og når det skjer ? Det bare skjer.DU tar over. Jeg slipper tøylene. Slik er det også med døden. » 

Eg las boka i eit strekk for å få oversikt, men dette er ei bok som må lesast langsamt eit lite stykke om gongen som ein så kan la synka ned. Det blir då ein form for lectio divina.

Sein sundagsettermiddag

 Eg les gamle tekstar frå over 30 år tilbake, og festar meg ved denne frå 1991 med utgangspunkt i diktsamlinga « Meditasjonar over Georges de la Tour» av Paal Helge Haugen.

« Sein sundagsettermiddag

dette streif av ufortent lykke

som bryt seg ut av tida

med vengeslag med dyreaugo

med eit elska andlet gjennom den store

stilla lagt til ro bak steinar

smeltande snø barnerøyster

Sein sundagsettermiddag

nokre sekund»

Dette diktet seier litt om mine eigne kjensler akkurat no ( våren 1991). Eg vart  i det heile svært oppglødd over denne diktsamlinga, eg føler mange av dikta talar til meg på ein særskild måte. Kanskje er det avdi dei avspeglar tida og i enno større grad tidløysa? Kanskje er det på grunn av ljoset som er i desse dikta, ljoset frå Georges de la Tours  måleri. Dette tvetydige ljoset, realistisk men samstundes ikkje av denne verda. Så er det mørkre og natta, det forgjengelege, det gåtefulle. Møtet mellom dagen og natta, ljoset og mørkre, mysteriet!

« Skuggen din har vore hos meg

lenge, lik ei søster

som aldri vart fødd

Du som vart tatt ut av tida

lagt ned, felt inn

i det andre

Det skimrande håret ditt

ei linje av hemmeleg  glede

langs nakken, ein famn

av kjærleik som aldri

nådde fram

Tatt ut av tida i ei anna tid

og enda kjenner eg skuggen din

kjenner deg

som den vesle angen av ryllik

frå bronsealdergrava

ein ange som dagen

i dag, høgsommar, ryllik

balsamerte timar

tre tusen år eldre»

Det fortel noko om mine eigne opplevingar av ein varm sommardag langt, langt tilbake.Det er sundag, i mi førestilling er det alltid sundag. Ikkje kva som helst sundag, med « den sundagen». Solljos, små vindpust i enga, forventing og samstundes ro. Vissa om ei tidlaus oppleving.Opplevinga av å ha vore her, denne sundagen i over tusen år, forventninga om å skulla vera her enno tusen år. Smaken av tidløysa, av å oppleva tusen år i eit sekund, og bera det med seg i sitt eige indre.Ein kosteleg skatt!

Fridom frå sjølvrealiseringstyranniet

 Eg les biskop og kardinal Anders Arborelius bok «Hverdagsmystikk» som nyleg kom i norsk utgåve. Som alltid gjev han klår og gjennomtenkt vegleiing til det moderne splitta mennesket. Han byggjer på heile den karmelittiske tradisjonen og no spesielt på 1600 talls munken Broder Lorens av Oppstoda, hans skrifter « Å leve i Gus nærver» kom og nyleg også på norsk med føreord av biskop Anders.

« Jeg er et splittet menneske.Det er en nøktern påstand og noe de fleste antagelig kan kjenne seg igjen i. Jeg dras mot ulike hold.Livet mitt består av bruddstykker og løse biter. Jeg opplever ikke at jeg er hel. Likevel lengter jeg etter å være hel og få del i DIN helbredelse og DIN hellighet.»

Filosofen Kaja Melsom kom for eit par år sidan med boka  «Den fordømte friheten» med det som er karakterisert  som eit oppgjer med dagens «selvrealiseringstyranni.» Aldri før i historien har vi hatt så stor fridom til å følga ein karriere der vi får realisert alle vår evner og draumar. Vi har blitt tuta øyrene fulle av at vi har fridom til å bli kva vi vil berre vi står på .Det er det spektakuære og unike som gjeld, ikkje det kvardagslivet dei aller fleste av oss likevel må ta til takke med.Ein skal være seg sjølv, ingen kopi, unik i evner og framtoning. Men dette går ikkje i hop, vi blir ikkje unike nok og sit att med nederlagskjensla og enno verre ei grunnleggjande skamkjensle. Ein skal prestera på alle arenaer, yrkeskarriere, fritid, parforhold, familie, samfunnsengasjement og attpåtil kjenna seg lukkeleg. Det går bare ikkje, ein får ikkje det livet ein drøymde om, det vart ikkje den karrieren som skulle løfta ein heilt til toppen. I beste fall vart det eit vanleg liv med oppturar og nedturar, i verste eit liv der alt stoppar opp og ein sit att med psykiske problem, og eit liv som arbeidsufør slik tilfellet er med altfor mange unge i dag.Kaja Melsom har ikkje noko klart svar, men på slutten av boka refererar ho til dei gamle greske tragediane sitt meir realistiske syn på livet.

« Som en motvekt til dagens frihetsideal trenger vi moderne tragedier som advarer oss mot å tro at bare vi  lytter til oss selv og velger «rett», vil vi bli belønnet med et langt og lykkelig liv.Dette er vår tids hybris, som gjør oss hjelpeløse i møte med livets realiteter.»

Dei greske tragediane kan gje oss innsikt, men dei gjev ikkje noko meir. Eg vender tilbake til «Hverdagsmystikk», der ein kan finna samanheng og meining i det nære og kvardagslege. Det er også der vi kan møta ein Gud som talar til oss som ein person, ikkje ei diffus makt!

« Jeg styres ikke av blinde krefter. Jeg blir ikke kastet rundt av stormens bølger. Rolig og stille kan jeg komme tilbake hit, til DEG.»

Alain Cribier – ein medisinsk pioner

 

Dei fleste fekk nok med seg kong Haralds dramatiske ferietur med heimtransport i ambulansefly, og deretter pacemaker-operasjon. Kongen hadde alt i 2005 -68 år gammal  gjennomgått ein større klaffeoperasjon der det vart sydd inn ein biologisk ventil mellom venstre hjertekammer og hovudpulsåra. Ein slik ventil har avgrensa levetid og det viste seg etter 15 år også i kongens tilfelle. For eit par tiår sidan hadde alternativet vore ein ny stor hjerteoperasjon, eit risikabelt prosjekt på ein eldre person. I dag har vi eit alternativ, gjennom ei åre i lysken kan legen føra eit tynt kateter med ein samanfalda ventil, som så blir blåst opp med ein ballong i rett posisjon. Skånsomt for skrøpelege eldre  som kan vera på beina alt dagen etter, og utskrivast etter eit par dagar. Det var nok langt færre som fekk med seg at han som utvikla denne teknikken – TAVI med eit medisinsk  uttrykk – Professor Alian Cribier ved universitetssjukehuset i  Rouen døydde nyleg 79 år gammal. Ikkje bare kongen med tre millionar andre over heile verda har god grunn til å takka Alain Cribier for fleire år med god livskvalitet.

Professor Alain  Cribier  vart fødd i Paris i 1945, karrieren stod mellom musikk og medisin, han valte det siste men kunne nok og blitt ein dyktig pianist, Som spesialist i hjertesjukdomar såg han

mange med alvorlege klaffefeil der ein hadde lite å stilla opp med. Han byrja å reflektera over om ein kunne hjelpa desse på ein meir skånsom måte enn ved åpen hjertekirurgi, var det mogleg å konstruera ein kunstig ventil som kunne førast inn gjennom blodårene ? Han møtte stor motstand, det er var ikkje teknisk mogeleg og uansett for risikabelt ! Alain Cribier let seg ikkje knekka av motstanden korkje frå kollegaer eller industrien. Etter mange dyreforsøk saman med lojale medarbeidarar var han klar for det første inngrepet på menneske. 16. april 2002 fekk ein svært sjuk 57 år gammal mann som den første ein såkalla TAVI. Det var vellukka og var på mange måtar eit medisinsk kvantesprang. I dag er dette inngrepet rutine på alle store hjerteavdelingar over heile verda, indikasjonen vert gradvis utvida og komplikasjonane færre og færre.

Alain Cribier er blitt karakterisert som ein mann med uvanleg stor omsorg for sine pasientar, men og for sitt team av medarbeidarar, ikkje  minst kollegaer i starten av karrieren. Kanskje var det ikkje tilfeldig at han var inspirert av legen, teologen, musikaren og fredsprisvinnaren Albert Schweitzer som han vart kjent med i ungdommen ? Har dette interesse og overføringsverdi til andre enn dei som sjølv har klaffesjukdom eller jobbar for å hjelpa dei som har det ? Ja det trur eg, for i ei tid der alle store framskritt tilsynelatande skjer gjennom  «team work» og globale  nettverk viser historien til  Alain Cribier at det kreative enkelt menneske som tenkjer nytt og er uthaldande nok, kan løfta verda eit eller fleire hakk oppover. Denne utviklinga ville kome uansett vil mange hevda, ja men kanskje først fleire år seinare, og mange ville då  ikkje fått tilbodet. « A great doctor has  left us, but his work lives on» stod det i minneordet i  European Heart Journal. Tre millionar pasientar og mange kollegaer kan  minnast han i takksemd.

(Innlegg i Dag og Tid 14.juni)

One Life

 Det er snart åtti år sidan avslutninga på Den andre verdskrigen, men framleis dukkar det opp nye historiar, skreve bøker og spelt inn filmar om denne mest dramatiske hendinga i forige hundreår. Nylig hadde den engelske filmen One Life premiere på norske kinoar, filmen er basert på ei bok som dattera til hovudpersonen skreiv for ti år sidan - If It’s not impossible. Regi er ved James Hawes, medverkande mellom anna Antony Hopkins, Helena Carter, Johnny Flynn. Filmen handlar om Nicholas Winton, børsmeklaren som gjorde ein stor humanitær innsats i 1938 - 39, då han bidrog til at 669 barn, dei fleste jødiske vart redda ut frå det naziokkuperte Tsjekkoslovakia. Etter ein tur til Praha kom han i kontakt med  fleire menn og kvinner som var aktive i Den britiske komiteen for flyktningar i Tsjekkoslovakia. Dei mange flyktningane som levde under elendige forhold gjorde eit sterkt inntrykk på han, men ulikt mange andre vart det ikkje med empati, den unge Winton engasjerte seg aktivt med å få desse barna ut av Tsjekkoslovakia og inn i Storbritannia. Tilbake i London byrjar han med god hjelp frå mora, å organisera transport, visa, fosterfamiliar etc. Filmen skildrar korleis Winton og mora jobber energisk for å trenga igjennom byråkratiet. Karakteristisk var mottoet hans: « Hvis noe ikke er mulig må det finnes en måte å gjøre det på.» Dei lukkast å få tog etter tog ut av Praha heilt til krigsutbrotet i september 1939, det siste toget blir stoppa av nazistane, og sannsynlegvis overlevde ingen krigen.

Filmen vekslar tidsmessig mellom 1938 - 39 og slutten av 1980 talet, der den aldrande Nicholas Winton, glimrande skildra av Anthony Hopkins  funderar over om han kunne gjort enno meir for desse barna. Få eller ingen kjenner til hans innsats for flyktningane, knapt hans eigen familie. Dette snur etter 1988 då historien blir presenter i fjernsynsprogrammet  That’s life, der han også møter fleire av barna han redda, no godt vaksne. Det blir ei sterkt emosjonell oppleving for Nicholas Winton. Etter kvart får han den ære og heider han fortener.

Filmen er blitt karakterisert som «et lærestykke i humanisme», det kan ein godt vera samd i. Rett nok risikerte dei ikkje livet slik til dømes Ulma familien som eg tidlegare har skildra, gjorde. Men dei gjorde det som få andre gjorde, dei engasjerte seg, gjorde ein aktiv innsats som dei  ikkje hadde nokon personleg vinning av.Dei var drevne av ei indre overtyding om at ein må hjelpa andre som treng hjelp. Så lenge det finst menneske som Nicholas Winton og Jozef og Wiktoria Ulma er det von!

Festen for Jesu Heilage Hjerte

 

Jesu Hjertefest

Hele juni måned er viet Jesu Hellige Hjerte, men fredag etter Festen for Kristi legeme og blod – Corpus Christi har vi en særskilt fest viet til denne andaktsformen.

Hjertet er et symbol på det innerste i vår personlighet, men det er også et symbol på kjærlighet. Jesu Hellige Hjerte symboliserer den kjærligheten som driver Jesus til å sone verdens synder og gi menneskene nytt liv. Vi ærer hans hjerte på samme måte som vi ærer han høyhellige navn. De første kristne mediterte over Jesu åpne side der vann og blod strømmet ut – symbol på dåpen og eukaristien, men vi kjenner ikke til markering av Jesu  Hjerte før i Middelalderen. På 1600 tallet fikk en nonne i Besøkelsesordenen flere Kristus åpenbaringer, dette førte til en økt utbredelse av andaktsformen også blant vanlige folk. I 1856 innførte pave Pius IX festen for Jesu Hjerte i hele kirken, og i 1899 viet pave Leo XIII hele menneskeheten til Jesu Hjerte. Det mest kjente vitnesbyrdet fra denne perioden er basilikaen Sacre Coeur på Montmartre i Paris, et av de mest fremtredende landemerkene i byen! Flere ordner er spesielt viet til Jesu Hjerte, mellom disse er det Picpus fedrene som vi kjenner best til. Flere prester fra denne ordenen har tidligere virket i St. Ansgar. La oss denne måneden og spesielt denne festdagen tenke over hva Kristi barmhjertighet og kjærlighet betyr for oss i våre liv som katolske kristne!

 (St.Ansgar nytt juni 2024)

’

Antifon til Magnificat: Herren har tatt oss i favn, inn til sitt hjerte, for han kom sin miskunn  ihu.Halleluja!

Carlo Acutis ein ny helgen

 Eg har tidlegare skreve om Den salige Carlo Acutis ( 1991-2006), femtenåringen frå Milano som døydde av leukemi og vart saligkåra av pave Frans i oktober 2020.Det krevst to mirakel for å bli helgen, det første som førte fram til saligkåringa av Carlos var ein treåring frå Brasil med ein alvorleg medfødt tilstand i bukspyttkjertelen. 23.mai i år annonserte pave Frans at eit nytt mirakel er godkjent på forbøn av Den salige Carlos Acutis, ein 21 år gammal student frå Costa Rica vart hardt skadd i ei sykkelulukke.Trass i store og livstrugande hovudskadar har ho på mirakuløst vis kome seg ! Når heilagkåringa skal foregå er ikkje klart, men sannsynlegvis i oktober i år. Carlos er gravlagt i Assisi, han ligg i ei glasskiste kledd i joggebukse og treningssko som den første millenium- helgen. Grava har alt vorte eit pilegrimsmål, Carlos leiar stadig nye personar til tru på Kristus, og ikkje minst til eit sterkare medvit om Kristi nærver i eukaristien. Eukaristien var heilt frå tidleg barndom heilt sentral i Carlos liv, etter førstekommunion som sju åring gjekk han ikkje glipp av eit høve til å ta i mot Kristus i hostien, eller til å meditere framfor tabernakelet. Carlos var som mange unge oppteken av internett og data, ikkje bare som underhaldning, men og som eit middel til å spreia Evangeliet. Han laga ein database over eukaristiske mirakel som stadig eksisterar og som har hatt innverknad på mange  over heile verda.

Carlos Acutis var eit vanleg barn - ein vanleg ungdom, men likevel noko heilt utanom det vanlege. Eit barn så sterkt knytta til Jesus og med  så stor innverknad på alle rundt seg at det er eit mirakel i seg sjølv. Foreldrene var ikkje praktiserande katolikkar, men vart det under påverknad av Carlos. Eit anna døme er familiens aupair med hinduistisk bakgrunn, Carlos påverka både han og hans mor til å ta imot trua og bli døypt.Carlos var og eit sterkt eksempel for sine vener og klassekameratar både som ein som aldri var redd for å vitna om trua, men og som ein som alltid var klar til å visa omsorg for andre.

Når Carlos Acutis om kort tid  blir den første helgen fødd på 1990 talet er det eit sterkt vitnesbyrd ikkje minst for alle unge som kan identifisera seg med denne heilt uvanlege 15- åringen. Eg ser for meg at mange kjem til tru ved Carlos eksempel og forbønn. Ei tru næra av Kristi realpresens i Eukaristien, og Jomfru Marias omsorg, det som var sentrum i Carlos  Acutis korte liv.

Edith Stein, vår neste kyrkjelærar?

 

Kyrkjelærar er ein ærestittel tildelt av paven til personar som har vist seg som særlig viktige vitner av katolsk tru og praksis.

Vi har 37 kyrkjelærarar, av desse er fire kvinner: Katarina av Siena, Hildegard av Bingen, Teresa av Avila og Thérèse av Lisieux.

Sannsynlegvis vil vi snart få ei femte kvinne utpeikt som kyrkjelærer, Edith Stein (1891 – 1942) -  karmelittnonne, martyr og helgen. Tre av fem vil då tilhøyra karmelittordenen.

Edith Stein med klosternavnet Teresa Benedicta av Korset ocd vart helgenkåra  av pave Johannes Paul i 1998 og same år utnevnt til skytshelgen for Europa. Det har nok over lengre tid pågått ein prosess for å utnevna henne også til kyrkjelærar - doctor ecclesiae, og nyleg var ein delegasjon frå karmelittordenen i Vatikanet og ba spesielt om dette.

Edith Stein er på mange måtar ein unik person i 1900-talets turbulente historie. Fødd i ein jødisk familie med eit uvanleg skarpt intellekt tok ho etter kvart avstand frå religion og erklærte seg som ateist. Ho gjorde akademisk karriere som elev av fenomenologen Edmund Husserl, doktorgraden handla om empati omgrepet.Fleire i hennar omgangskrets konverterte til kristendomen, og etter å ha lese Teresa av Avilas sjølvbiografi innsåg ho at dette var sanninga. 31 år gammal vart ho døypt og vart ein del av det katolske fellesskapet til stor sorg for mora.Sjølv oppfatta ho det ikkje som eit svik mot sin jødiske identitet, tvert imot opplevde ho at ho med dette valet gav henne ein djupare solidaritet med det jødiske folket. Sjølv om ho ikkje lenger var ein del av det fenomenologiske miljøet i akademia, arbeidde ho vidare med filosofien, ikkje minst skolastikken og Thomas Aquinas, ho omsette store delar av hans verk til tysk. Eit klosterkall vaks fram i Edith, og i 1933 gjekk ho inn i karmelittklosteret i Köln - Lindenthal. Året etter vart ho ikledd og i 1938 avla ho sine evige løfter.På denne tida vart det meir og meir utrygt å vera jøde i Tyskland, 9.november fekk vi det som seinare er kalla « Krystallnatta», på slutten av året vart det difor avgjort at Edith skulle overførast til karmelittklosteret i Echt i Nederland. I ettertid veit vi at heller ikkje her var det trygt, i august 1942 vart Edith og søstera Rosa arrestert av Gestapo og sendt til Auschwitz. Sannsynlegvis gjekk dei rett i martyriet 9.august.

I ettertid har det blitt aukande interesse for Edith Stein, naturleg nok som helgen, forbedar og inspirator, men og som filosof. Ho var svært produktiv og hennar skrifter utgjer over 20 band. Det blir stadig skreve artiklar og avhandlingar om hennar verk, og arrangert kongressar og forskningsseminar. Vi ser fram til at ho som den femte  kvinnar blir utnevnt til kyrkjelærar!

« All lovprisning av Gud skjer ved, med og i Kristus. Ved ham, fordi bare ved Kristus har menneskeheten tilgang til Faderen - og fordi Kristi gudmenneskelige vesen og hans gjenløsningsverk er den mest fullkomne forherligelse av Faderen. Med ham, fordi hver ekte bønn både er en frukt av og befester foreningen med Kristus- og fordi all lovprisning av Sønnen samtidig er en lovprisning av Faderen og omvendt.I ham, fordi  den bedende Kirke er Kristus selv, hver enkelt som ber er lem på hans mystiske legeme - og fordi Faderen er i Sønnen, og Sønnen er Faderens avglans som synliggjør Hans herlighet. Den dobbelte betydningen er ved, med og i gir et klart uttrykk for Gud- menneskets formidlerrolle.

Kirkens bønn er den alltid levende Kristi bønn.Dens urbilde er Kristi bønn under hans menneskelige liv.»

( frå artikkelen Kirkens bønn 1936)

Den heilage Josef handverkaren

 1.mai er innleiing til vårmånaden som er ein Maria- månad. Men i dag er og minnedag for Josef som Maria var trulova  med og som gjennom livet trufast stod ved og verna den vesle familien. Det er lite vi veit om Josef utover det som står heilt kort i evangelia, det er ikkje attgjeve noko han skal ha sagt. Men det kjem fram at Josef var ein from og rettskaffen mann. Minnedagen for Josef vart først markert i karmelittordenen i Italia og Frankrike og var då lagt til hausten. Pave Pius IX erklært i 1870 at Josef var « Universalkirkens beskytter». I 1955 gjorde pave Pius XII 1.mai til ein minnedag for Josef handverkaren. Det var nok meint som ei motvekt mot den sosialistiske markeringa av dagen.

Dagens messe i St.Ansgar var særskilt minneverdig i det ein heil familie vart teke opp i Kyrkjas fulle fellesskap. Randi og Andreas Ommundsen med barna Johan, Signe og den minste Marta som alt er døypt katolsk. Det vart ein nådefull og vakker sermoni!

Vietnamesisk messe byrja med prosesjon i gatene  med markering av både Josef og Maria. Bileta under er frå denne prosesjonen.

Eit dikt om Josef tømmermannen inspirert av Georges de la Tours måleri.

Dagslyset kverv men

du er enno ikkje ferdig

tilmålte bord ligg klar

alt skal skøytast saman

Oppdragsmannen ventar

men ikkje i tolmod.

Du ropar på guten og han kjem:

«Hineni - her er eg!»

Det blafrande lyset 

i stødige barnehender.

Du bøyer deg

over det krossforma bordet,

grovt trevirke

der naglene eingong skal

skyvast på plass,

og du minnest engelens ord:

« Ver ikkje redd for å ta henne

heim til deg, Josef!»

Draum eller røyndom,

aldri nølande du lydige.

Den salige Pier Giorgio Frassati

 I går blei det annonsert frå Vatikanet at Den salige Giorgio Frassati ( 1901- 24) vil bli kanonisert i løpet av året. Han vart saligkåra i 1990 av pave Johannes Paul, og det mangla bare eit mirakel før det siste steget på vegen til å bli erklært som helgen. Navnet hans har vore framme i samband med Verdsungdomsdagen, og han vil bli vernehelgen for denne katolske markeringa, men og for ungdom generelt og for fjellklatrarar.

Han vart fødd i Torino i 1901 i ein ikkje spesielt religiøs familie. Faren var avismann, men og politisk emgasjert, av livssyn agnostiker. Alt i barndomen viste Georgio  omsorg for andre, langt utover det ein kan forventa av eit barn. Som tenåring og seinare student var han sterkt engasjert i sosial arbeid, men han såg og utover dette, og hadde klare meiningar om sosial rettferd og mot den framvaksande fascismen i Italia. « Veldedighet er ikkje nok, vi treng sosiale reformer.» Han var aktiv i katolske organisasjonar som St.Vincent av Paul gruppe og har var legdominikanar. Då han var ferdig med ingeniørstudiet ville faren gje han enten ein ny bil eller eit relativt stor fond, karakteristisk nok valde han det sist med tanke på å kunna bruka pengane på andre og ikkje seg sjølv.

Giorgio Frassati var ein fysisk sprek mann, ein dyktig sømjar, men det var særleg fjellklatring han hadde stor glede av. Han var medlem av Club Alpino Italiano, og klatra på fleire av toppane over 3000 meter i Nord- Italia. Klatreturane  vart og eit høve til å utdjupa venskap gjennom felles bøn, meditasjon og andelege samtalar. På eit bilete frå hans siste fjelltur skreiv han « Verso L’Alto » ( Mot høgdene). Det har blitt eit motto for unge som inspirert av Frassati strebar  etter eit liv « I høgdene» med Kristus. 

Etter ein båttur sommaren 1925 kjente han seg dårleg, og det vart konstantert poliomyelitt. Han døydde få dagar seinare 4. juli 1925 berre 24 år gammal. Trass i sitt korte liv sette han varige spor etter seg. Ei stor folkemengde møtte fram på gravferdsdagen. Ein saligkåringsprosess vart starta alt i 1932, og no vert vi informert om at helgenkåringa vil finna stad i løpet av året vi er inne i no.

Salige  Giorgio Frassati be for oss!

Marie Under - eksilets poet

 « Å hør, hva er det som lyder

og rykker til av min smerte?

Nei, jo det er…..fuglekvitter

som stiger fra krattet hjemme.»

Slik begynner estiske Marie Under ( 1883 - 1980) diktet «I et fremmed land» der ho sit som landflyktig i Stockholm.Små sanseinntrykk minner henne om heimlandet som ho måtte flykta frå i 1945 lik mange estlendarar som ikkje ville bli slavar under kommunismen. I diktet « Et syn» har same tematikk men her er det både heimstaden og barndomen som lengten rettar seg mot.

« Jeg er tilbake.Gjensynsgledens sus

gjennom den kjente poppelrekken.

Det hvite huset dukker fram bak furuer…

Er dette virkelig eller ser jeg det i en drøm?

………………………….

Lenge gikk jeg med døden som følgesvenn.

Nå er jeg hjemme.Kammerset er opplyst

av den store månen som var det fylt av engler

som tar imot min takk.

Jeg er hjemme.Ingenting annet kan jeg se

når jeg full av andakt faller i søvn.

Jeg sovner igjen under juletreet

som stadig tindrer i drømme.»

Marie Under vart fødd i Tallin i 1883, Estland låg då under Russland. I Mellomkrigstida opplevde landet kortvarig sjølvstende, det var ei kulturell blømingstid der estisk språk, litteratur, musikk og song vart løfta fram. Marie Under var ein sentral aktør i estisk kulturliv i denne perioden.I 1940 var det slutt, landet vart okkupert av Sovjetunionen og året etter av Nazi-Tyskland og i 1945 på ny av Sovjetunionen. Estland  opplevde under begge desse regima ein svært  brutal okkupasjon, mange vart drept eller deportert.Etter krigen flykta 70.000 estlendarar vestover, ein av dei var poeten Marie Under. Ho døydde  i 1980  og fekk aldri oppleva å sjå eit fritt heimland igjen. Ho heldt fram med å skriva i eksilet i Stockholm, og vart etterkvart eit samlingspunkt og nasjonalt symbol  for det estiske eksilmiljøet. Dikta hennar vart og smugla inn i heimlandet, ikkje utan risiko. Tyskspråklege Nelly Sachs levde i eksil i Stockholm samstundes med Marie Under, ho var språkleg lettare tilgjengeleg, men innhaldsmessig vanskelegare tilgjengeleg. Ho var heller ikkje sentrum i eit språkleg og kulturelt fellesskap slik Marie Under var det.

Eit lite utvalg av Marie Unders dikt er gjeve ut på norsk under tittelen: « Den søvnløses sang». Det er og tittelen på det lengste diktet i den vesle boka. Ein ser for seg den aldrande forfatterinna som ligg svevnlaus og kjenner på lengten til heimlandet og smerten over det som Estland har måtta gjennomleva. Svevnen er « den vesle død», men no har ho for lengst gått inn til den evige kvila og er hinsides all svevnløysa.

« Tingene har svarte skygger,

de omgir dem som sørgeslør.

Sovende i alle hus,

sengene er kister.

Alle ligger lik hver natt,

alle dør en liten død;ingen

skånes.Bare jeg blir ikke tatt.»

Dorothy Day

 Dorothy Day er det kanskje ikkje så mange som kjenner til, men på 1900 talet var ho utan tvil ein av dei mest kjente katolikkar i USA. Ho vart fødd i New York i 1897, familien var episkopale men ikkje spesielt religiøst interesserte.Ho vart tidleg politisk engasjert på venstresida, ein engasjement ho beheldt livet ut. Ho var fredsaktivist og pasifist også under verdskrigen, ho var oppteken av rettferd for dei fattige og undertrykte. Engasjementet var ikkje berre ord i hennar virke som journalist, men og aksjonar med sivil ulydnad som førte til fleire kortare fengselsopphald. Saman med Peter Maurin grunnla ho Catholic Worker- rørsla, ein pasifistisk organisasjon som med ikkje valdeleg middel arbeidde for fred og sosial rettferd.

Som ung levde ho eit turbulent og uryddig liv, men var nok frå tidleg alder religiøst søkjande. Som ung budde ho hos ein katolsk familie som tok henne med til messe, men ikkje tok initativ utover det. Pardoksalt nok var det ein kommunistisk ven som gav henne ein rosenkrans, og inspirerte henne til å be sjølv om ho ikkje heilt visste korleis. Dottera Tamars fødsel i 1926 vart eit vendepunkt for Dorothy, ho opplevde ei store glede og takksemd over livet, og valgte å få dattera døypt. Året etter vart ho også sjølv ein del av Kyrkjas fulle fellesskap. Dorothy innsåg at Kyrkja er Kristi mystiske lekam i denne verda, og sånn sett ei kjelde til hennar største og djupaste glede. Men ho såg og klart at Kyrkja har ei menneskeleg side, ho består av syndarar som stadig vekk kjem til kort. Etter kort tid byrja ho å skriva i katolske publikasjonar og ho grunnla tidsskriftet The Catholic Worker. Ho har skildra sin veg til Kyrkja i boka The long loneliness.

Dorothy Day levde sitt sterke engasjement livet ut, men som ofte er tilfelletdei mest aktive i det ytre har ofte eit tilsvarande rikt indre liv. « Uten bønn kunne vi ikke fortsatt.Bønn er like viktig for sjelen som pusten er for kroppen» skriv ho i 1969. Frå 1972 er dette sitatet:« Skriften på den ene siden og eukaristien , Ordet som ble kjød, på den annen bærer i seg en kraft som ingen jordisk makt kan stå imot.»

« Ikke kall meg helgen» skal Dorothy Day ha sagt. Dei som kjente henne  var ikkje i tvil  om  at ho var ein helgen,  ikkje eit sukkersøtt glansbillede av ein helgen, men eit syndig menneske av kjøtt og blod som klarer å vera lydig og bli eit vitnesbyrd for verda  om den krossfesta og oppstandne Kristus. Dorothy var ein samansett person med sterke men og svake sider, men det er ikkje tvil om at ho var ei  from kvinne som verkeleg tok Kristi ord på alvor:« Det de har gjort for ein av mine minste har de gjort for meg.» I år 2000 opna pave Johannes Paul ein saligkåringsprosess for Dorothy Day og ho fekk tittelen Guds tjenerinne. 

Biografi om Dorothy Day på St. Olav forlag 2018.

Kva betyr misjon i 2024 ?

 Under Misjon 2030 arrangementet i Trondheim måtte eg trå til og framføra Anne Samuelsen sitt fine foredrag: « Hva betyr misjon i det Herrens år 2024?»

Innleiingsvis tek ho opp det som er den raude tråden i foredraget nemleg : « Bønn som misjon .» Bøn er ingen pliktøving før ein kastar seg ut i hektisk aktivitet, bøn spring ut av påskeerfaringa og er møte og venskap med Kristus! Vi har arven frå Olav den heilage, men vi har og moderne helgenar som Carlo Acutis som døydde i 2006 bare 15 år gammal. Eukaristien var midtpunktet i livet hans og han karakteriserte det som « ein motorveg til himmelen.» Han er ein sterk inspirator til misjon, til å dela evangeliet. Resten av foredraget var inndelt i tre, først litt om misjonsomgrepet med vekt på at alle er kalt til misjon, det er ikkje ei oppgåve for bare prestar og ordensfolk , men for alle katolikkar slik det er formulert i dekretet Lekfolkets apostolat frå Det andre Vatikankonsilet. Andre del var ei understreking av bøn som ein integrert del av all misjon. Det er formulert av Karl Borromeo: « den bønn som går forut for alle våre handlinger, som ledsager og etterfølger den.» Det er ikkje alle som er kalt til å gå ut og forkynna evangeliet med ord, men likevel kan bidra med bønas apostolat i Teresa av Avilas ånd. Spesielt gjeld dette dei som av ulike grunnar er satt det side for det aktive livet gjennom alder, sjukdom eller andre grunnar. Her kan ein dra fram Thérèse av Lisieux som det kanskje klåraste døme. Sjølv fekk ho ikkje oppleva å bli misjonær, men som sjuk og døyande kunne ho leva bønas apostolat! For dei fleste blir det likevel  ei veksling mellom bøn og aktivt liv, men heile tida som mål: « Å åpenbare Kristi ansikt for verden.»

Siste del er den mest personlege del av foredraget med vekt på Annes erfaringar frå St.Paul menighet i Bergen gjennom 25 år. Ho legg ikkje skjul på at det kan vera vanskeleg, satt litt på spissen seier ho det slik: « Ønsker du et behagelig liv med glede over å ha fått til noe, så hold deg unna opplæring i menigheter og misjon.» Nei, det er på ingen måte lova at det skal vera lett og våre vegar er ofte ikkje Guds vegar. Men vi er kalt til å « bringe fattige det glade budskap», og det inneber å ta sitt kors opp og følgja Kristus. 

Misjon 2030

 I 2030 markerar vi tusen års jubileet for slaget på Stiklestad og dermed kristninga av Norge. Ei rekkje arrangement er planlagt, frå Trondheim katolske bispedømme  ved biskop Erik Varden er det tatt initativ til Misjon 2030 i samarbeid med den katolske radio- og fjernsynsstasjonen EWTN Norge ved Pål Johannes Nes. Kva ligg det i denne satsinga fram mot tusenårs-jubileet? Det er ei førebuing til jubileet med vekt på misjon i vidaste forstand gjennom fornying av dåpsløfter, bønn, liturgi, katekese og kariativt arbeid. Men det er ikkje bare eit internt katolsk prosjekt, det er utoverretta i vissa om at vi har noko å tilby til moderne menneske, vi har noko som har halde i totusen år og som vi har fått lovnad om at held til verdas ende! Det er og eit initativ i Olav den heilages ande, biskop Erik Varden skriv: « For oss katolikker er hellig Olav ikke et fortidsminne. Han er et levende nærvær, en del av vårt kirkelige  fellesskap. Vi ber om hans forbønn og beskyttelse. Vi vil ta ansvar for arven han betror oss.»

13.april gjekk startskotet for Misjon 2030 i St.Olav domkyrkje i Trondheim med ei inspirasjonssamling der vi fekk såvel andeleg, teologisk  og sosialt påfyll for å kunna stå i dette arbeidet fram mot jubileet i 2030 og naturlegvis langt utover det. På programmet stod tidebønner, messe og felles måltid dessutan foredrag til inspirasjon av biskop Erik, dominikanersøster Anne Bente, Ulf Ekman frå Uppsala, Anne Samuelsen som representant for sekularkarmelittane, i hennar fråver framførte underteikna foredraget om bønn og misjon. Pål Johannes innleia med eit svært personleg foredrag om sin veg til truande katolikk, med oppturar og nedturar, og det som leia fram til at han og kona starta St.Rita radio som seinare er blitt ein del av det verdsomfavnande katolske medianettverket EWNT. Dagen vart avslutta med ein panelsamtale leia av Eivor Oftestad, der eg deltok saman med biskop Erik, Ulf Ekman og Pål Johannes Nes. Eg prøvde å få fram at sjølv om det ikkje er vår stil å gate-evangelisere, har vi kanskje vore for tilbakehaldne i mange samanhengar. Eg siterte då den amerikanske konvertitten og helgenkandidat Dorothy Day, som ein stad skildrar kor lite pågåande den katolske familien ho budde hos som ungdom var i å dela det katolske med henne. «…and though I went with them to the mission, it never occured to them that I might want to talk to a priest.» Til slutt prøvd eg å få fram det viktige i å ta godt vare på konvertittane, både i prosessen med troskurs som leiar fram til sermonien med opptak i Kyrkjas fulle fellesskap, men ikkje minst det som følgjer etter. Alt for mange forsvinn ut av Kyrkja etter kortare eller lengre tid. Kva kan vi gjera for at dei blir verande?

Påskevigilien

 Den stille veka toppar seg mot slutten med Det heilage Triduum, og når høgdepunktet påskenatt med påskevigilien. Fint å kunna vera med heile påskeveka frå Palmesøndag til dagens høgtidsmesse - Første påskedag. Det startar ute med tenning av påskelyset, rett nok noko amputert i år pga. kratig regnver.

Lumen Christi - Lyset frå Kristus.

Deo gratias - Gud vera lova.

Prosesjon inn i kyrkja som er mørklagt, så dei mange små lysa tent frå det store påskelyset. Deretter påskelovsongen - Exultet framført av p. Oliver.

Exúltet iam angélicaturba cælórum:

Exsúltent divína mystéria:

et pro tanti Regis victória tuba insonet salutáris.

( Fryd deg du himlenes engleskare!

Juble av glede, Guds mysterier!

La frelsens basun kunngjøre den store konges seier!)

Dei sju lesningane frå Det gamle testamentet, epistel frå Romarbrevet og evangelietekst frå Markus.

Innimellom det høgtidelege Gloria med kyrkjeklokkene i bakgrunnen.

Så dåpsliturgien med velsigning av dåpsvatnet og fornying av dåpspakta.

Jeg så vann velle frem fra templet,

fra dets høyre side,alleluja,

og alle som dette vann nådde frem til,

er blitt frelst og skalsi:alleluja,alleluja.

Til slutt den høgtidelege eukaristi-feiringa og kommunion. Velsigning. 

God påske til alle ein deler dette fellesskapet med!

Langfredag

 Se korsets tre,

på det hang verdens frelser.

Kom la oss tilbe ham.

Den katolske langfredagsliturgien er eit sterkt vitnesbyrd  om noko som skjedde for snart totusen år sidan, men likevel er ei levande realitet for oss idag. Det gjer inntrykk og det gjev von om at det ikkje er døden og vonløysa som får det siste ordet.

Langfredag er den eine dagen i året det ikkje vert feira messe, hostien vi får utdelt er frå dagen før - Skjærtorsdag - og er i prosesjon bore frå oppbevaringsplassen - repositoriet - tilbake til hovudalteret. Kommunionen avsluttar gudstenesta og vi forlet kyrkja i stille. Før det har vi høyrt Kristi lidingssoge iflg. Johannes framført av presten og to legfolk. Alle kneler når ein kjem til at Kristus bøyer hovudet og utandar. Så følgjer den høgtidelege hyllinga av korset og deretter dei ti forbønene der vi knelar for kvar bøn.

Etter gudstenesta er det økumenisk korsvandring rundt i byen med  14 stasjonar med  tekstlesing og bøn. Ein fin tradisjon, der eit hudretalls personar deltok i den kjølige mars- ettermiddagen.

Kross du sterke, du det eine

edle tre av alle var.

Ingen skog vel slike reine

blomar, blad og frukter bar.

Sæle kross, so sæle naglar

og so sæl ei byrd det var.

( nynorsk versjon av hymne til det heilage korset)

Skjærtorsdag

 Den stille veka med Skjærtorsdag og inngongen til Det heilage Triduum. Vi feirar innstiftinga av Eukaristien slik vi gjer i alle messer heile året, men Skjærtorsdag skil seg likevel ut, dette er dagen Kristus gav brødet og vinen til apostlane og dermed innstifta det som vi og får del i kvar messe der vi deltek i kommunionen!

Antifon til dagens vesper: Mens de holdt måltid, tokJesus et brød, velsignet det, brøt det og gav det til sine disipler.

Innleiing til forbønner:

La oss tilbe vår Frelser, han som ved sin siste nattverd, i den natt da Han ble forrådt, bød Kirken til alle tider å feire minnet om hans død og hans oppstandelse.La oss be til Ham og si: Helliggjør ditt folk, som du kjøpte fri ved ditt blod.

St.Ansgar i kveld: messe med fotvasking, tilbeding og skriftemål. Fin inngong til Det heilage Triduum!

Palmesøndag

 Dagens inngangsvers under prosesjonen.

Seks dager før påskehøytiden,
da Herren drog inn i Jerusalem,
løp barn ham imøte.
De bar palmegrener i hendene, ropte med høy røst og sa:

* Hosanna i det høyeste.
Velsignet er du som kommer i din miskunns fylde.

Porter, løft deres hoder,
spring opp evige dører,
så herlighetens konge kan dra inn.
Hvem er den herlighetens konge?
Herren, Hærskarenes Gud,
han er herlighetens konge.

* Hosanna i det høyeste:
Velsignet er du som kommer i din miskunns fylde.

Palmesøndag innleiar den stille veka med Kristi lidingshistorie, død og oppstode. Dagen vart markert i Jerusalem på 500 talet, men prosesjon med palmegreiner vart vanleg først på 900 talet. Bilete frå dagens feiring i St.Ansgar i Kristiansand leia av p. Oliver. Heile Kristi lidingshistorie blir lest opp på same måte som langfredag. P.Oliver heldt ei kort preika der han peikte på at vi må forkynna evangeliet ikkje bare med ord men med våre liv.Det er ingen lett veg for det går ofte på tvers av det verda framhevar. Men det er ein veg som fører til oppstoda!

Angra Rudolf Höss?

 Innlegg i siste nr.av Dag og Tid.

Dag Hammerskjöld

 Dag Hammerskjöld ( 1905 - 61) var FN sin andre generalsekretær frå 1952 til han omkom i ei flyulukke i Kongo i 1961. Han var i si tid eit navn alle kjente, i ettertid er han kanskje vorte ein av dei mest myteomspunne legender i forige hundreår. Han er i desse dagar igjen eit aktuelt navn i og med regissørens  Per Flys film om Hammerskjöld med Mikael Persbrandt i hovudrolla. Det er ein storpolitisk thriller, men og eit nærbilete av heilt unik personlegdom. Hammerskjöld var svensk karrierediplomat og økonom som vart ein  slags kompromisskandidat til generalsekretærstillinga, dei framom han på lista var ikkje akseptable av dei ulike aktørar i datidas globale politiske landskap. Vi slit i dag med krig og konflikt men det var absolutt tilfelle også på 1950- talet. «Den kalde krigen» var på sitt mest intense, det var krig i Midt-Austen, koloniane i Afrika reiv seg laus og fekk sjølvstende, meir eller mindre blodig. Filmen set særleg fokus på krigen i Kongo ( som framleis held på) , Hammerskjöld engasjerte seg for ei fredeleg løysing og det førte også til hans død. Det var mange spekulasjonar rundt kva som hendte då flyet med Hammerskjöld fall ned, filmen har sin versjon som ikkje er usannsynleg.

Hammerskjöld var ein frittalande sterk personlegdom, og ein klar talsmann for fredelege løysingar i regi av FN. Han meinte at FN systemet var ineffektivt, særleg vetoretten til Stormaktene i Sikkerheitsrådet oppfatta han som ein hemsko. Han omorganiserte systemet og fekk meir makt overført til generalsekretæren dvs.han sjølv! Han tok viktige avgjerder sjølv utan å forankra dei i Sikkerheitsrådet, og fekk nok sine motstandarar av den grunn.

Vägmärken er Hammerskjölds dagboksnotater frå 1940 talet og fram til like før han omkom. Det er korte  notat dels i aforismeform, dels som kortare og litt lengre poetiske refleksjonar. Det er ikkje tankar om politikk, men djupt personlege refleksjonar med tema av religiøs, filosofisk og mystisk karakter. På 1950 talet er det ei rekkje tekstar med innleiinga : « Snart stundar natten».

« - snart stundar natten.»

Mot det förgångna:tack,

til det kommande:ja!

« - snart stundar natten.»

Låt mig fullborda vad jag fått begynna.

Låt mig ge allt även utan visshet om växt.

Ein av hans mest siterte tekstar er skreve 3. desember 1960:

Vägen,

du skall följa den

Lyckan,

du skal glömma den.

Kalken,

du skal tömma den.

Smärtan,

du skal dölja den.

Svaret,

du skal lära det.

Slutet,

du skal bära det.

Ein mann i sentrum for heile verdas merksemd i nær ti år, få og ingen kjente kva som rørte seg i hans indre. Det ytre blikket retta mot storpolitikken, det indre mot mystikarens møte med Gud i sjelas djup. Det har vel knapt eksistert ein tilsvarande person i moderne tid?

Helgat varde Ditt namn

icke mitt,

Tilkomme Ditt rike

icke mitt,

Ske Din vilje

icke min,

Giv oss frid med Dig

frid med människor

frid med oss själva

och befria oss från rädsla.

Brev til Camondo

 « Brev til Camondo» av Edmund de Waal kom nyleg i norsk omsetjing. Edmund de Waal (f.1964) er ein engelsk keramiker som også har markert seg som bestseljande forfattar. I 2011 kom «Haren med øyne rav» som er ein slektskrønike om Ephrussi familien, ein rik jødisk bankierfamilie som de Waal nedstammar frå på farssida. Det er og ei skildring av den tragiske lagnaden europeiske jødar vart utsett for.  Her går heller ikkje Frankrike fri, det var utbreidd antisemittisme også i « la belle époque», det kom tydeleg fram i Dreyfus saka!

I « Brev til Camondo» held de Waal fram i litt av det same sporet, han skildrar Camondo familien som også var ein styrtrik jødiske familie i same gata som de Waals  familie, rue de Monceaux i Paris. Dei hadde også sin røter i austlege område, Odessa og Konstantinopel, men var assimilerte og relativt sekulære jødar med patrotiske haldningar til sitt nye fedreland. Romanen er forma som brev frå forfattaren til den forlengst døde greven Moïse de Camondo, det gjer at boka får eit nært og personleg preg. De Camondo var kunstsamlar og ein mann med sans for det utsøkte og vakre.Boka er illustrert med bilete frå familiens hus i rue de Monceaux, og slik blir det konkrete utgangspunkt for forfattarens refleksjonar. Det luksuriøse huset er i dag museum til minne om Nassim, sonen til Moïse Camondo, «Musée Nissim de Camondo». Nissim er i det franske flyvåpenet under krigen, det er hausten 1917 under Nivelle- offensiven, 135 000 franskmenn blir drept eller såra i løpet av tre veker, mellom dei Nassim som blir skote ned av eit tysk fly. Han er fransk patriot og krigshelt, posthumt  bli han tildelt Légion d’honneur. Faren er knust; «Denne katastrofen har knust meg og kullkastet alle mine planer.»

Faren har teke vare på 268 brev og postkort frå sonen. Dei er morosame, varme og rørande, han er 24 år gammal. Breva sluttar med:« Mille et mille tendresses, Je t’embrasse tendrement, Je t’embrasse de tout coeur.»  Moïse Camondo sit igjen med dattera Béatrice, ho gifter seg med Leon Reinach og får barna Fanny og Bertrand. Dei lever eit godt liv i Paris, Béatrice og Fanny rir i Boulogne skogen. Men det tek slutt, dei blir arrestert og sendt til oppsamlingsleiren Drancy, og vidare austover, ingen kjem tilbake i live!

Forfattaren sit til slutt i huset i rue de Monceaux som no er museum, han ser gjennom dei gylne vindauga ut på parken, utsagnet «ce que nous sommes» blir eit spørsmål.
Men det er ingen avklaring, ingen klårleik, han siterar Jean Améry:« Jeg har ingen klarhet i dag, og jeg håper at jeg aldri vil få det. En avklaring  ville bety henleggelse, en løsning av saken, som så kan plasseres i historiens arkiv…ingenting er løst, ingenting er avgjort, intet minne er blitt ren erindring.»

                            Nassim heime på permisjon saman med faren framfor huset i rue de Monceaux

Den smilende karmelittnonnen

 

Den smilende karmelittnonnen

Sr. Cecilia Maria av Det hellige ansikt, argentinsk karmelittnonne, døde 23. juni 2016 bare 42 år gammel. Et halvt år tidligere hadde hun blitt diagnostisert med kreft i tungen som hadde spredt seg til lungene. Til tross for at det gikk raskt nedover med henne beholdt hun smilet og sitt gode humør til glede for alle rundt henne. Hadde dette skjedd for noen ti år siden ville nok bare de nærmeste ha kjent til Cecilia Marias sykdom og død, men i vår tid blir bildet av den smilende nonnen lagt ut på sosiale media og spredt over hele verden. Slik blir Cecilia Maria nonnen som går inn i evigheten med et smil om munnen.

Cecilia Maria Sanchez Sorondo ble fødd 5. desember 1973 i den lille byen San Martin de los Andes i Argentina. Hun utdannet seg til sykepleier, men et kall til klosterlivet vokste fram, og i 1997 sluttet hun seg til karmelittklosteret i Santa Fe. Der avla hun sine evige løfter i 2003. Sr.Cecilia Maria var musikalsk og spilte fiolin, noe også klosteret fikk glede av. Men det var framfor alt for sin utstråling av kjærlighet, varme og omsorg hun vil bli husket. Hun møtte alle med et smil og den glede og fred bare et rikt indre bønneliv kan gi. Da hun ble alvorlig syk beholdt hun sitt gode humør og sitt vakre smil, både familien med søsken, nevøer og nieser og hennes åndelige søstre ble omsluttet av hennes grenseløse omsorg.

Kort før sin død skriver hun: «Jeg tenkte på hvordan jeg vil at begravelsen skal være. Først litt intens bønn, så en stor fest for alle. Ikke glem å be, men ikke glem å feire heller.» Et par timer før hun døde mottok hun kommunionen med et par dråper av Kristi blod på leppene, hun kunne ikke lenger svelge hostien. Så sovner hun fredelig inn med et smil om munnen. Karmelittsøstrene i Santa Fe skriver: «Vi tror hun fløy rett til himmelen, men vi ber dere også om ikke å slutte å ta henne med i deres bønner, slik at hun kan gjøre dere gjengjeld fra Himmelen. En stor klem fra hennes søstre i Santa Fe.»

Det ble nylig åpnet en saligkåringsprosess for Sr. Cecilia Maria. Hun vil i så fall bli Argentinas første kvinnelige helgen, men ikke minst enda en av Karmels mange helgener.

 

 

Ein angrande Rudolf Höss ?

 Eg skreiv nyleg om filmen The Zone of Interest som skildrar kommandanten i Auschwitz Rudolf Höss og hans familie. På slutten stiller eg spørsmål om det likevel var noko att av hans katolske oppvekst? Overraskande nok får eg eit svar i ein artikkel i Catholic Herald av Angus Milne, ein engelsk religionslærar.

Han tek opp tråden i det filmen ikkje viser. Rudolf Höss lever lenge i dekning, men blir oppspora og arrestert i 1946. Året etter 16.april blir han avretta på same stad der han tidlegare var kommandant! Angus Milne peiker på at det skjedde noko med Höss i tida før avrettinga, han skreiv ned ein slags sjøvbiografi og han gav uttrykk for anger. Like før avrettinga skal han ha avlagt skriftemål, gjeve ei truserklæring og teke imot kommunion! Han hadde bede om ein spesiell prest som han tidlegare hadde sett opp til pga. hans mot i konsentrasjonsleiren og difor latt gå fri. Höss vaks opp i ein katolsk familie, han var ministrant som ung og faren hadde tenkt ein geistlig karriere for sonen. Han skal ha teke avstand frå katolisismen som 22 åring, muligens etter at ein prest han gjekk til skriftemål hos hadde brote teieplikta og røpa noko til Rudolf Höss sin far. Å bryta teieplikta i eit skriftemål er noko av den alvorlegaste synd ein prest kan gjera.Uansett om det er sant eller ikkje valgte Rudolf Höss etter kvar Hitler som sin frelsar og nazismen som sin religion. Men før han fekk renneløkka rundt halsen skal han ha gjeve følgjande erklæring:

« Mitt samvit tvingar meg til å gje følgjande erklæring. Åleine på fengselscella mi har eg kome til den bitre innsikta at eg har synda grovt mot menneskeheita. Som kommandant i Auschwitz var eg ansvarleg for å utføra ein del av « Det tredje rikets» grusomme planar for menneskeleg tilintesgjering . Ved å utføra det har eg påført menneskeheita fryktelege sår.»

Angus Milnes studentar er fascinert over skriftemålet og spør ofte om alle synder kan bli tilgjevne? Ja, Kyrkja lærer det under visse forutsetningar. Å avvisa at Rudolf Höss kan bli frelst er ikkje å stilla spørsmål  ved størrelsen på hans brotsverk, men å tvila på styrken i Kristi frelsande kjærleik.

Katekismen oppsummerar desse forutsetningar :« Den skriftendes handlinger er: omhyggelig samvittighetsransakelse; anger som er fullkommen når den springer ut av kjærlighet til Gud, og ufullkommen når den skyldes andre motiver - og som inneholder forsettet om ikke mer å synde; bekjennelse som består i å skrifte syndene for presten; godtgjørelse eller boten som skriftefaren ilegger skriftebarnet, som skal gjøre godt igjen den skade synden har forårsaket.»

Georges Bernanos

 Den franske nettsida Aleteia markerar at det i dag er 136 år sidan forfattaren Gerorges Bernanos ( 1888 - 1948) vart fødd. Han gav ut eit førtitalls verk, men her trekk dei fram fem verk som er viktige å ha kjennskap til. Det første er librettoen til Francis Poulenc opera Dialogue des Carmelites, debutromanen Sous le soleil de Satan ( Under Satans sol), Les grands cimetieres sous la lune ( De store gravplasser i måneskinn) som handlar om den spanske borgarkrigen, Journal d’un curé de campagne (En landsbyprests dagbok) som er den som er mest kjent i Norge, og til slutt La France contre les robots som  er eit skrift med kritikk av den moderne samfunnsutviklinga litt i tråd med Orwells 1984. Personleg ville eg kanskje og teke med dei to romanane som på norsk har fått tittelen Monsieur Ouine og Miserere.

Bernanos er utan tvil ein av dei store i fransk litteratur i forige hundreår, hans romanar loddar djupt både psykologisk og metafysisk. Sentral står kampen mellom det gode og det onde, ikkje bare i psykologisk og eksistensiell forstand, men og andeleg der Guds nåde vert ei avgjerande kraft. Det er ikkje alltid så lett å sjå i ei trøstelaus verd der språllæraren monsieur Ouine  blir ein inkarnasjon av ondskap. Men når ondskapen har gått langt nok bryt nåden igjennom som når Chantal i En landsbyprest dagbok seier: « Jeg skal gjøre det onde for dets egen skyld.» Presten svarar henne: « Da vil de finne Gud.»

Bernanos liv var omskiftelege med oppturar og nedturar, mange reiser og opphald i både Spania og Sør- Amerika før han etter krigen vendte tilbake til Frankrike der han døydde 60 år gammal. Han var ikkje bare romanforfattar men og ein krass og engasjert  polemikar og samfunnsdebattant. Han var skeptisk til utviklinga i det moderne samfunnet, fleire av hans essay er omsett og utgjeve av Sven Kærup Bjørneboe som nok såg ein åndsfrende i Bernanos. Bernanos var heile livet ein truande katolikk og det gjennomsyrar alt han skreiv. Han kom på kant med Kyrkja då han kritiserte haldninga under Den spanske borgarkrigen. Han vart truga med ekskommunikasjon men forsvart av Andre Malraux og Simone Weil.

Dialogues  des Carmelites med tekst basert på Gertrud von Le Forts verk Den sist på skafottet og bearbeidd av Bernanos er  Francis Poulencs mesterverk som han arbeidde på i 1953-56, og som hadde premiere på La Scala i Milano. Handling basert på martyriet til dei seksten kamelittnonnene frå Compiegne  i 1794 under Den franske revolusjonen. Ei historie om sterk tru og heroisk mot som gjer inntrykk.Forestillinga  vart for mange år sidan sett opp ved Den norske opera og vi såg forestillinga då. Den er på ny planlagt sett opp i vår. 

Aleteia siterar frå Blanche de La Force i Dialogues des Carmélites: « Ein er ikkje redd, ein innbiller seg å vera redd. Redsle er eit blendverk frå demonar.»

Olav Nygard 100 år

 11.februar var det hundre år sidan lyrikaren Olav Nygard gjekk ut av tida og inn i æva. Han hadde lenge slete med tuberkulose slik mange gjorde på den tida. Han hadde tenkt seg til Italia i von om at klimaet der ville betra helsa. Han kom ikkje lenger enn til ei sumarhytte på Opsal utanfor Oslo, og her skreiv han sine siste verselinergodt hjelpt av kona Rakel. Til sist skreiv ho ned det han kviskra fram, når han ikkje lenger var istand til å løfta pennen sjølv. Til sist ligg han i ein døs, så ser han mot taket og seier: « Eg ser ei sol.» Rakel svarar: « Det er sola som skal lysa deg heim, Olav.» Han svarar med eit « Ja» som vert hans siste ord før han går inn i den andre verda « bakum alt som auga ser og sansar.» Olav Nygard var ein visjonær mystikar som heile livet hadde fått små gløtt inn i den andre verda, det som ligg utanfor det vi til dagleg sansar. Han prøvde å skildra det i diktinga si, ikkje minst i den siste diktsamlinga « Ved vebande» som kom året før han døydde. « Sjåaren i norsk poesi» kallar Ronny Spaans han i ein artikkel i Dag og Tid i høve  hundreårsminne. Olav Nygard er ikkje lett tilgjengeleg korkje i form eller innhald. Dei færraste er interessert i visjonære syner korkje i dag eller på hans tid, språkleg skil han seg ut med mange ord som krev  at ein må slå dei opp, dessutan konstruerar han mange nye ordsamanstillingar. Filolog Kristin Fridtun skriv om dette i den same Dag og Tid utgåva. Ho peikar på ord som glòn - lysning, rygd- redsle, timd- augnesyn, øygning av noko fjernt, bægje- hindring, stenge, samansetjingar som flogskoddegry, hugsynsbivring, solsprettsus, saarverkstyng. Ho kallar han med rette ein « ordsmidingsmeister». Her eit døme med det vakre diktet « No reiser kvelden seg»:

No reiser kvelden seg

No reiser kvelden seg i vesterbrun,
han trør paa lette føter gjenom tun
og skuggeveven fjell imillom hengjer.
Det gjeng ei kviskring gjenom kjørr og lyng,
og talatrasten skifter ljod og syng
med avdagsskjelven under sine strenger.

Men dagen tek sin gangar fast i taum,
tek ferdakaapa paa med gullrend saum
og burt fraa blaane etter blaane skundar
Det gular gjenom svale dal og lid
der skuggen ventar natta, brura si,
og ør i sine elskhugsdraumar blundar.

Med linne andardrag stig natta inn,
med myrke lokkar kringum hals og kinn
og herdaduk av alvelette eimar.
Og kløkke lundar, æolsharpe-klang,
ris bljugt som gjenteborn or moderfang
og sviv paa lettan fot i svale heimar.

Det gjeng ein sælebiv imillom fjell
so fræa emnar seg og hamsar fell
og undrings-øre augo upp seg vender:
Or djupe himlar slær ein baaregong
av evig skapings-gir og sfæresong
som helsar frendeblidt mot døkke strender.

Det er ein lengt i det meste av det han skriv, ein lengt mot det andre, det vi ikkje augnar til dagleg. Diktet «Eg trøytar dei dimsvalevdagar» avsluttar slik: 

« Eg lengtar til hangande hagar

der staupet med nektaren gjeng

i kjærvene-lag, og dei dagar

sig kveldblidt i draumenatt- seng.»

Kanskje er det « einstad i rømdenn ein avdøles stad»  der noko kan « vogge og stille min svidande sårbrand til tagnad.». (Timann skrid undan)

Olav Nygard sluttar ikkje å inspirera, eg har tidlegare skrev om professor Asbjørn Aarnes sitt verk « Poesien hos Olav Nygard» som kom for tjue år sidan. Forfattaren Erlend O.Nødtvedt kom i fjor med diktsamlinga « Olav Nygards seng». Både Klassekampen og Dag og Tid har hatt lengre artiklar i høve 100 års markeringa.Det er planlagt fleire arrangement i løpet av året, ikkje minst i Modalen, heimkommunen til diktaren der hovudarrangementet finn stad i slutten av august.