Det som var

 To korte romanar som nyleg kom på norsk, på ulik måte rører ved som ein gong og som no berre lever i erindringa og i dei indre bileta. Nobelprisvinnaren frå i fjor, koreanske Han Kang skriv i romanen “Hvit” om den døde søstera til den navnlause forteljaren. Mora fekk fleire år før ho vart fødd ein for tidleg fødd jentebaby som berre levde eit par timar. Faren la henne i eit kvitt klede og gravla henne i fjellet, men ho lever vidare i forteljarens konkrete bilete av alt det som viser seg i kvitt, barneklede, liksvøp, salt, snø,is, ris, tåke, brystmjelk, stearinlys,aske, kvite fuglar, kvit magnolia, lommetørkle, kvite bein, mjølkevegen. Det blir til saman eit slags sorgritual, eit minnearbeid. Ho sørger over storesøstera ho aldri fekk, men reflekterar og over sin eigen eksistens, hadde søstera levd opp hadde kanskje foreldra  valgt å ikkje få fleire barn ? Boka er karakterisert som roman, men er vel meir poesi enn prosa. Det er sorgfullt og mørkt, men mest kvitt for “ I det hvite, i alt hvitt, vil jeg puste inn din siste innpust.”

Den danske litteraturvitaren Lilian Munk Rösing minnebok i essayform”Kaplevej 97” handlar og om fortida sett gjennom augene til den vesle jenta ho ein gong var. Ho vender tilbake til huset der bestemora budde saman med dei to ugifte søstrene sine. Ho går frå rom til rom i huset og skildrar med utgangspunkt i  konkrete gjenstandar og assosiasjonar det ho ein gong opplevde her. Her er det ikkje tidleg død og sorg, ingen døde søsken, bestemora og grandtantene døyr mette av dager i høg alder. Dei lever vidare i dei gode minna og i ting etterkomarane har fått med seg etter arveoppgjeret. Det er ei stemninga i boka som mange nok kan kjenna seg igjen i,litt nostalgi og sorgkjensle, men mest takksemd over dei gode møta som ein gong var og som no lever vidare i erindringa.Forfattaren skriv:” Jeg følte verken sorg eller tomhet mens vi gikk gjennom tingene i huset, snarere en form for fylde, at huset var fullt av levd liv.Liv lagret i klær og tepper, møbler og servise, bilder og brev, nips og strikkekurver. Vi etterlot et rot til brukthandleren som tok seg av resten.”

Italienske forfattarar

 

 Tre favorittar

Italienske forfattarar

1.       Silvio Pellico (1789 – 1854)

Le mie prigioni – Mine fengsler er ein italiensk klassiker frå 1832 som kom i norsk omsetjing i fjor. Silvio Pellico var frå Piemonte og hadde i tidleg alder suksess som dramatiker. Deler av Italia var på denne tida hærsett av Østerrike, og Pellico deltok i fridomskampen. Dette medførte arrestasjon og langvarig fengselsstraff. Mine fengsler er i dagboksform ei skildring av det årelange  fengselsopphaldet. I eit poetisk språk skriv han om brutalitet og motgang, men og samhald og venskap. Det ender godt, han får sjå familien igjen!  

                                                                                         

2.       Primo Levi (1919-87)

Primo Levi kom frå ein jødisk familie i Torino. Han utdanna seg til kjemiker, men raselovene hindra karrieren. Under krigen deltok han i motstandskampen, vart teke til fange og sendt til Auschwitz. Etter krigen debuterte han  som forfattar og skreiv både  romaner, noveller og dikt. Men han er best kjent for sin skildring frå konsentrasjonsleiren i « Hvis dette er et menneske» og dei sjølvbiografiske novellene med tittelen «Det periodiske system». Det slår meg at Levis fangenskap er så mykje meir brutalt enn Pellicos hundre år før!

 

3.       Salvatore Quasimodo (1901 -68)

Italiensk poesi er nok ukjent for dei fleste, men kanskje kjenner nokon igjen det korte diktet Ed é subito sera. «Enhver står alene på jordens hjerte gjennomboret av en stråle av sol: og med ett er det kveld.» Quasimodo var fødd på Sicilia, men budde det meste av livet i Milano. Der skreiv han dikt om antikken, krigen og lengten til Sicilia.  Han vart tildelt Nobelprisen i litteratur i 1959.

(Dag og Tid 30. mai 2025)