Andre Bjerke 100 år

I går er det hundre år sidan Andre Bjerke (1918 -1985) vart fødd. Han var ein mann som prega norsk kulturliv i store delar av etterkrigstida med eit stort spekter av uttrykksformer.  Han var kjent som lyrikar med dikt både for barn og vaksne, han skreiv briljante essay og var ein markert samfunnsdebattant med  spesielt stor interesse for språkspørsmål som riksmålsforkjempar. Han var dramatiker,  og mange kjenner han som ein genial kriminalforfattar under psevdonymet Bernhard Borge, film og massemedia var eit anna interessefelt og fleire av hans romanar vart filmatisert.
Som gjendiktar gav han oss fleire store klassikarar i norsk språkdrakt. I mange dikt løftar han og fram  diktarkollegaer både norske og i den store europeiske tradisjonen.

Eg opnar hans samla dikt i høve 100 års dagen og fell ned på diktsamlinga " En kylling under stjernene" frå 1960. Der skriv han om såvel Wildenvey, Rilke, Galilei, Kepler og Ingmar Bergman, og så det vakre vesle diktet "To luker i himmelen" om det nyfødde barnet.

Good night sweet prince

Hva er det for en hånd vi føler strø

sin aske over lyset nu ? Hva skjer ?

At det er høst. At sommeren er død.

Det lo en sang som ikke lenger ler

i dette land, hvor høsten gjør sin plikt:

For du og lerken synger ikke mer.

I død som fødsel lignet du ditt dikt:

Hvor likt det var deg at du kom en dag

i julis midte....... Hvor det var deg likt

å reise med det store trekkfugldrag

i høstens oppbruddsstund.....Så vet vi nu

at du og den du elsket har slått lag.

Samtidig døde sommeren og du.

(Herman Wildenvey døde 27. sept. 1959)

Rilke i Duino

"Wer, wenn ich schriee, hörte mich denn aus der Engel Ordnungen"

Dikterens vimpler på brogen:Duino erobret

efter et livs beleiring av egne tårn!

Murer av dyktighet mellom deg og ditt dikt

måtte først skytes i grus, broer av stillhet

slås over velklangens vollgrav, hele rutinens

vakthold ved portene overmannes i mørke!

Så falt diktet, falt som et eple, falt som

en moden renhet: din. Rainer Maria

Rilke, du som har Jomfruens midt i ditt navn.

Diktet skjer. Jorden: en overskåret

frukt - se kjernehuset! Ja, det er.

Veiene myldrer av dine medsammensvorne,

der: akrobaten og barnet, og der: de ydmyke ting:

dukken og bokmerket, akset og vindushaspen,

brønner, brønner - alt er med på besvergelsen.

Noe nærmer seg...... Hva? Å, lyn mellom ordene!

Forhenget revner: Diktet skjer. Det er engelen.

Betre kan det vel ikkje uttrykkast om Rainer Maria Rilke. Å lesa dette diktet er som på ny å gå rundt  på Duino borga i Rilkes fotspor slik eg gjorde for ein del år tilbake !

To luker i himmelen

Det største mysterium er ikke mer

enn det: at en ørliten kropp

er våknet til jorden. Den nyfødte ser.

To luker i himmelen går opp.

Selv fem-trinns raketter og kjernefysikk

blir puslingers puslespill

når det nyfødte barn med et eneste blikk

beviser at Gud er til.

Kriminal romanen " De dødes tjern" vart filmatisert  i 1958 med Henki Kolstad, Henny Moan og Andre Bjerke sjølv i sentrale roller. Boka og filmen er vel det dei fleste assosierar med Andre Bjerke som vi i dag markerar 100 års dagen til.