Eit einsretta samfunn ?

Aukande einsretting ?

Debatten om fastlegars reservasjonsrett når det gjelde henvisning til abort er ikke berre eit spørsmål om samvitsfridom det er og ein del av eit større samfunnsmessig problem, nemleg ei aukande einsretting.

Eg trur vi vi er i ferd med å få eit samfunn med mindre og mindre plass for meningsavikarar , kritiske røyster og personar som blir definert som sand i maskineriet. Dette omfattar dei fleste samfunnssektorar. Eit par døme frå media dei siste åra.                                                                                                                                    Norsk Redaktørforening offentleggjorde nyleg ei gransking som viste at halvparten av mellomleiarane i helse- , utdannings- , og politisektoren  opplevde at lojalitetskravet til leiinga var blitt strengare dei siste åra. Bruken av ”munnkorg ” er blitt  meir utbredt.

I 2012 vart overlege Henrik Berg ved Nordfjord sjukehus truga med oppseiing etter å ha gått ut og kritisert Helse Førde i media. Kjersti Toppe i Sp. kommenterte dette og karakteriserte det som ein ”fryktkultur”.

Tidlegare i år kritisert ein sjukepleiar i kommunehelsetenesta organiseringa av eldreomsorga  i kommunen. Ho opplevde i etterkant å bli forbigått i ei tilsetjing der ho var klart best kvalifisert.

Då ein fastlege i Bodø gjekk ut i media og  påpeikte mangel på sjukeheimsplassar i kommunen, fekk han klar beskjed om at det uheldig at ansatte prøvde å påverka politiske vedtak. Rådmannen sendte ein e-post til legens leiar der det blei gjort klart at slike media oppslag måtte stoppast.

Rana kommune har nyleg vedteke eit regelverk med følgjande formulering:

”Ytringer som kan knyttes til arbeidsforhold i kommunen og som er egnet til å svekke kommunens omdømme skal ikke forekomme”.

For to år sidan vart dåverande statssekretær i HOD spurt om kva ein fastleges oppgåve er. Svaret var at det er det som departementet til ei kvar tid vedtek.

Ei undersøkjing publisert i Tidsskrift for Den norske legeforening viste at kvar fjerde lege var redd for sanksjonar dersom dei kom med kritikk mot leiinga. Det er interessant at den same undersøkjinga synte  at halvparten av legane  vart stressa av å handla mot sitt eige samvit !

Dette var eit par døme frå helsevesenet, ein kan heilt sikkert finna tilsvarande frå andre samfunnsområde. Det er ein klar trend mot at kritikk blir oppfatta som illojalitet mot systemet. Systemet vil ha lojale medarbeidarar som gjer jobben sin og elles held kjeft. Spørsmålet om reservasjonsrett er sjølvsagt ein del av denne einsrettinga. Det er bare synd at dei fleste ser dette som ein kamp om kvinners rettar når det er dreier seg om ein meir fundamental kamp, nemleg retten til å ha avvikande meiningar, å kunna stå fram med kritikk, følgja sitt samvit  og ikkje la seg knebla av systemet.

Vi feirar i desse dagar 200 års jubileet for grunnlova som også la  grunnlaget for ytringsfridom som ein fundamental borgarrett.  Kanskje er det ein aldri så liten bismak i  alle festtalene ?