Oldefar og Sør Afrika

På dette gamle biletet står oldefar Abraham Nilson lengst til høgre. Han vart fødd i Sillerud i Sverige i 1844, i 1867 kom han til Kristiania.Han arbeidde i fyrstikkeindustrien og det førte han i 1870 til Valen i Sunnhordland,der han i 1872 vart han gift med Agathe Johannesdtr. Valen . Seinare flytte dei til Jondal i Hardanger der han også bygde opp ein fyrstikkefabrikk. I 1885 reiste han første gong til Sør Afrika  etter å ha blitt spurt om han ville bidra med å byggja opp ein fyrstikkefabrikk også der. Han kom heim til Jondal etter 2 1/2 år og dreiv med diverse forefallande arbeid fram til han i i 1893 fekk eit brev med spørsmål om han igjen vil gje sitt bidrag i Sør Afrika. 18. oktober 1893 drog han frå Jondal saman med sonen John som då var 15 år. John skulle aldri koma til å sjå heimbygda igjen og han møtte heller aldri søstera si, mi bestemor som vart fødd eit halvt år seinare. Dei reiste via Stavanger, Hull og London og la så ut på den lange sjøreisa til Cape Town. Abraham vart der samanhengande over 12 år til våren 1905. John vart att der og omkom seinare i ei arbeidsulukke som eg tidlegare har skreve om. Oldefar sende regelmessig pengar heim, det er ført nøye regnskap både av sendar og mottakar.Ellers er det lite og ingenting vi veit om denne tida. Bestemora mi såg faren sin første gong pinsehelga 1905, då var ho nylig fylt 12 år.

Eg har funne ein del gamle bilete frå Cape Town frå ca år 1900 som kanskje kan gje eit lite inntrykk av det samfunnet han kom til:

Oktober 1893

Septembermorgon

mild vind mognande eple

det første gule lauvet

om litt oppbrot

eit brev bar over havet

du gjer deg klar

ikke ulikt mange gonger før

og du veit kva som ventar

men ikke dagane og åra

ikkje djupet og bølgene

kva dreg deg

pliktkjensla arbeidet eller familien

rørsla av eventyr

dette andre stilt uerkjennbare

Oktoberettermiddag

vinden i hår og skjegg

du lener deg mot rekka kveikjer pipa

lufta fylt med regn og adjø

femtenåringen ved sida di

mor og søsken mot fjella

og det første snøfallet på toppane

vinkande hender kvite lommetørkle

angen av sjø og tidløyse

havet som snart skal opna seg

lengtinga som lukkar seg over alle desse djupa

og eit nytt hjarta som alt bankar

dottera du først skal sjå

ein gong ut i det neste hundreåret

du anar ikkje dette

eller gjer du det

kjenner du uro og saknad framfor havet

eller bøyer du deg stilt

under lagnaden og eventyret

Bølgene som aldri når horisonten

men havna i det fjerne landet

desse vekene med salt sjø og sol

ekvators uuthaldelege varme

minnet om regnfulle oktoberdagar ved fjorden

Värmlands djupe granskogar ein solblank junidag

Du syng viser og støttar deg på skrifta

på veg over dekket sonen din

femtenåringen augene vidopne og lysande

oktoberdagen fjern

horisonten og sol i zenit her og no

han snappar opp ord

talar med andre reisande

og bur alt i det nye livet

Ein morgon dei første teikn

på at målet er nær

snart skimtar de fjella

byen enno løynd under disen

når du entrar landgangen

og set beina på afrikansk jord for andre gong

er alt som før

nei du ber alt ein løyndom

om saknad og brev heim

oppbrot først om tolv år

sonen din står att

no ein vaksen mann solbrun og muskelsterk

du entrar på ny skipet

og skal aldri sjå han att

anar du det skjegget tårevått denne haustdagen

eller ein sjølvsagt del av di tid

som regnfulle oktoberdagar

og vinkande barn mot fjella

du støttar deg på Vår Herre

og djupet som sløkkjer alt tørst

men aldri gjev svar.