Poetica: Godt nytt år 2019

Nyttårsafta og inngongen til eit nytt år. Åra føl kvarandre så fort no, kva er det med denne tida som subjektivt går raskare dess eldre ein blir ?  Åra svinn ,slik menneska svinn, slik landa og svinn som arkitekten Bjørn Berge skriv om i "Landene som forsvant 1840 - 1970". Ei fascinerande bok med mange små essay om land og landområde som for ei kort stund krevde større eller mindre grader av sjølvstende. Ein del av dei har vi høyrt om Schleswig, Oranjefristaten,  Danzig og Trieste, andre er heilt ukjente som  Corrientes, Labuan og Kapp Juby. Felles for desse landområda er at dei gav ut frimerke, og forfattaren illustrerar boka med frimerke frå si eiga rikhaldige samling. Frimerke som og snart bare er eit historisk fenomen ?

Så nyttårsdikt:

Hans Børli skreiv dette i 1947:

Nyttårs-natt

Så står jeg på ny under himmelens velv

som før i frysende år. - 

Jeg lytter til tonge, vedmodige skjelv

fra klokka som timetall slår.

Og klemtene faller i stillheta ned

lik mynter av skinnende gull -

som året betaler mi spillegjeld med

til handa som venter er full.

Og så mitt eige nyttårsdikt:

Primstaven vendt mot vintersida

kalenderblada reve av

året vender umerkeleg

mellom Julenatt og Epifani

år legg seg jamsides år

slik bølge føl bølge

mot vintertomme strender

der spora før deg er vaska ut

og dine fotefar forsvinn likeeins

kan du likevel løfta blikket

frå vonløysa

bera augneblinken lik ei fane

like inn i stjernenatta ?

                                                    Godt nytt år 2019 !

O Magnum Mysterium

Vi går inn i den siste veka før jul. I tidebønene nyttar vi dei såkalla O antifonene i samband med Magnifikat.  O antifonene byrjar alle med vokativen O der ein rettar seg direkte til han som skal koma, frelsaren Kristus. O antifonene er basert på  gammeltestamentlege tekstar hovudsakleg frå Jesajas bok. Dei vart nytta i liturgien av benediktinarane alt på 700 talet.

Antifonene O sapientia, O Adonai ogO radix Jesse i Poissy-antifonalet

Hver antifon begynner med et anrop av Kristus, ved en benevnelse knyttet til ham:

• 17. desember: O Sapientia (Visdom).
• 18. desember: O adonai (Herren)
• 19. desember: O radix jesse (Jesse rot - Isais stubbe)
• 20. desember: O Clavis David (Davids nøkkel)
• 21. desember: O Oriens (morgengry)
• 22. desember: O Rex Gentium (folkefyrste)
• 23. desember: O Emmanuel.

Vi ser fram mot to store mysterium, Kristus første komme og hans neste. Komponisten Francis Poulenc

(1899-1963) illustrerar dette i sin vakre musikk frå 1952 "O magnum mysterium" frå hans fire motetter for juletida.

https://www.youtube.com/watch?v=VShyqHcWjPY

O Radix Jesse (Jesse rot) antifonen for 19. desember.

St Lucia

Vi feirar minnedagen for Den heilage  Lucia av Syracusa 13. desember, ein av dei få helgenfestane som også har fått ein tradisjon i det protestantiske og sekulære Skandinavia.
I følge helgelegenden skal ho ha døydd som martyr på byrjinga av 300 talet. Saman med Den heilage Agathe er ho øya Sicilias mest kjende helgen. Ho vart snart ein svært populær helgen både i den vestlege og austlege kyrkja, begge stadar vert ho feira  13. desember.

Lucia kjem av latinsk  Lux - lys, og minnedagen hennar vart feira som ein lysfest i den mørkaste årstida. Lux gjev og assosiasjonar til syn, og naturleg nok er ho skytshelgen for blinde, mot augesjukdomar og mot lekamleg og sjeleleg blindhet. Bilete under viser mange små auge støypt i metall i St. Lucia kyrkja på Grand Canari. I takksemd frå dei som på hennar har vorte kvitt sine augesjukdomar ?

I den vesle landsbyen St. Lucia 700 meter opp i fjella på Grand Canari finn vi ei vakker kyrkje vigd til St. Lucia. Det stod tidlegare ei kyrkje frå 1600 talet her, men den noverande vart innvigd i 1898.
Her er vakker utsikt over den fruktbare dalen nedanfor, stille og fredfullt. St. Lucia møter oss på plassen framom kyrkja  og føl oss vidare inn i kyrkja der vi igjen møter  henne over alteret.
13. desember er byen full av pilegrimar som vil feira Den heilage Lucia, sikkert med eit langt større alvor enn det som er tilfelle i våre land der dette er ein nyoppstått tradisjon .

"Herre, vi feirer minnet om den hellige jomfru og martyr Lucia og ber om at hennes forbønn må bli oss til hjelp. Gi at vi følger hennes forbilde og lever som lysets barn, så vi engang med alle dine hellige får skue din herlighet"
(avslutningsbøn for dagens luades)

Il est ne le divin enfant

Denne vakre julesongen på fransk dukka brått opp på radioen ein formiddag i desember.  Det er opprinneleg ein tradisjonell fransk julesong som første gong vart framført i 1862.
Det er fleire versjonar men den eg høyrte var med fransk-kanadiske Kate & Anne McGarrigle og  irske The Chiftains.

"Han er fødd, det guddomelege barn"

Chorus:
Il est né le divin enfant,
Jouez hautbois, résonnez musettes !
Il est né le divin enfant,
Chantons tous son avènement !

Depuis plus de quatre mille ans,
Nous le promettaient les prophètes
Depuis plus de quatre mille ans,
Nous attendions cet heureux temps.

Chorus

Ah ! Qu'il est beau, qu'il est charmant !
Ah ! que ses grâces sont parfaites !
Ah ! Qu'il est beau, qu'il est charmant !
Qu'il est doux ce divin enfant !

Chorus

Une étable est son logement
Un peu de paille est sa couchette,
Une étable est son logement
Pour un dieu quel abaissement !

Chorus

Partez, grands rois de l'Orient !
Venez vous unir à nos fêtes
Partez, grands rois de l'Orient !
Venez adorer cet enfant !

Chorus

Il veut nos cœurs, il les attend :
Il est là pour faire leur conquête
Il veut nos cœurs, il les attend :
Donnons-les lui donc promptement !

Chorus

O Jésus ! O Roi tout-puissant
Tout petit enfant que vous êtes,
O Jésus ! O Roi tout-puissant,
Régnez sur nous entièrement !

Chorus



Engelsk oversetjing:

Chorus: He is born, the Heav'nly Child,
Oboes play; set bagpipes sounding
He is born, the Heav'nly Child.
Let all sing His nativity.

'Tis four thousand years and more,
Prophets have foretold His coming,
'Tis four thousand years and more,
Have we waited this happy hour. Chorus

Ah, how lovely, Ah, how fair,
What perfection is His graces,
Ah, how lovely, Ah, how fair.
Child divine, so gentle there. Chorus

In a stable lodged is He,
Straw is all He has for cradle.
In a stable lodged is He,
Oh how great humility! Chorus

Jesus Lord, O King with power,
Though a little babe You come here,
Jesus Lord, O King with power,
Rule o'er us from this glad hour. Chorus


https://www.youtube.com/watch?v=sUoFIG8YvmE

Hans Børli - 100 år

I går 8. desember var det 100 år sidan lyrikaren Hans Børli (1918 -1989) vart fødd. Dagen vart markert med ei rekke arrangement over heile landet for Hans Børli er vorte ein av våre mest folkekjære poetar. Han er kanskje ein av dei som vert hyppigast sitert , og han har nådd langt utover  den  relativt vesle  gruppa som til vanlg er interessert i lyrikk. Kva er det som gjer at han har når fram  til så mange ? Han nyttar enkle og daglegdagse bilete og  han er ofte personleg, men samstundes er det ei djupne i dikta hans som når langt utover det nære og daglegdagse. Han er allmennmenneskeleg  og universell, han rører ved dei store eksistensielle tema i tilværet på ein måte vi kan kjenna oss att i.  Han nærmar seg det religiøse i mange av dikta,  men er på ingen måte dogmatisk. Eg trur han er religiøs slik ein vert religiøs ved å leva i og tett på naturen !
Hans samla dikt er ei gullgruve ein kan venda tilbake til igjen og igjen, her er alltid noko nytt å oppdaga !

Eit ofte sitert dikt er "Junikevld" frå 1958, det er også ein av mine favorittar:

" Vi sitter i slørblå junikveld
og svaler oss ute på trammen.
Og alt vi ser på har dobbelt liv,
fordi vi sanser det sammen.

Se - skogsjøen ligger og skinner rødt
av sunkne solefalls-riker.
Og blankt som en ting av gammelt sølv
er skriket som lommen skriker.

Og heggen ved grinda brenner så stilt
av nykveikte blomsterkvaster.
Nå skjelver de kvitt i et pust av vind,
- det er som om noe haster........



Å, flytt deg nærmere inn til meg
her på kjøkkentrammen !

Den er så svinnende kort den stund
vi mennesker er sammen."

Til Hans Børli i takksemd !

Bak oss ligg furustammer
og bleike stubbar lyser i haustregnet
duren frå motorsaga svinn
vi sit tankefulle mot kvelden

Ingen tre fell lenger for handa di
skogen er stille,
trestubbar og røter rotnar,
men fara dine blir verande.

Du som pakka sekken,
og drog mot skogen
øvst i skken ei lita bok med grønt omslag
Simone Weil brev og essay.

I tømmerkoia togg du deg igjennom
desse tekstane av intelektuelt klarsyn
og eit hjartas lenging
framom terskelen som aldri skulle trøast over.

Berre rørast av ein uro
som også er min eigen
når eg skal førast fram
mot den same terskelen

 Slik blir alt knytt saman
her vi sit i haustkvelden
eit samliv i alt det som er og det som vart
men hjarta ditt visste alt dette.

Immaculate Conception

8.desember er festdagen for Jomfru Marias upletta unnfanging. -  In Conceptione Immacaulata Beatae Mariae Virginis.
Alt på 600 talet vart ein slik festdag feira i Aust-kyrkja, og etterkvart spreidde feiringa av denne dagen seg også til den vestlege kyrkja. Teologane i Mellomalderen  var ikkje samde om dette, fransiskananrene valgte Den upletta Mor som vern for sin orden, men dominikanarane  var i tråd med Thomas Aquinas lære  motstandarar  av til denne  læresetninga.
Tilhengarane vann likevel fram og dogmet om Marias upletta unnfanging, dvs. at ho ikkje er underlagt arvesynda, vart endeleg erklært som dogme av pave Pius IX i 1854.  Dogmeerklræringa skapet ein del strid innad i kyrkja, og vart som rimeleg er kraftig kritisert frå protestantisk hald.

Men det gav  ein kraftig stimulans til Maria dyrkinga, Eit høgpunkt her var Maria openberringane i Lourdes i 1858. Maria viste seg for den unge jenta Berndette Soubirous og erklærte for henne . " Eg er den upletta unnfanginga".

I dag ser vi dette som ein naturleg del av Marias plass i frelseshistoria.

Ein tekst av Anselm, erkebiskop av Canterbury:

" Gud er altså far til alt som er skapt, og Maria er mor til alt som er gjenskapt. Gud er Faderen og alt er blitt til ved ham, Maria er mor til alt som er gjenreist. For Gud gav liv til Sønnen, og ved Sønnen er lat blitt skapt. Maria fødte Sønnen, og ved ham  er alt blitt frelst. Gud gav liv til Sønnen, og absolutt intet er godt uten ved Sønnen. Maria fødte sønnen, og absolutt intet er godt uten ved Sønnen. Ja, Herren er i sannhet med deg, for Herren gav deg en slik gave at hele naturen skylder å takke deg, deg og ham."

Kristi kongefest i Arguineguin

Cristo Rey su corona les pobres

( Kristus konge, hans krone  er dei fattige)

I dag feirar vi første søndag i advent og byrjinga på eit nytt liturgisk år. Forige søndag vart kyrkjeåret avslutta med Kristi kongefest. Vi var til messe i den vesle lokale kyrkja i Arguineguin på Grand Canari. Ei blanda  forsamling med fastbuande og turistar frå katolske land ( ikkje så mange nordmenn utanom oss, dei kom nok heller  til Sjømannskyrkjas gudsteneste i dei same lokala søndagskvelden)

Messe på spansk, men språket betyr ikkje så mykje når dei liturgiske ledda er kjente. Det er noko av det fine med å vera katolikk, ein kan gå til messe kor som helst i verda og føla seg heime, så også her i Arguineguin.

En el nombre del Padre, y del Hijo, y del Espiritu Santo.

Senor, ten piedad.

Cristo, ten piedad.

Senor, ten piedad.

Add caption