Rekviem

 Fin framføring av Maurice Duruflés Rekviem i Kristiansand domkirke i kveld. Allehelgenskonsert med Kristiansand domkor supplert med Agder ungdomskor og musikarar frå symfoniorkesteret. Vi fekk og høyra Bachs Passacaglia og fuge i c- moll, dessutan Duruflés « Quatre Motets sur des thèmes grégoriennes»

Maurice Duruflé ( 1902-86) er nok ikkje så kjent som fleire andre store komponistar i Frankrike på 1900 talet, til dømes Francis Poulenc, Louise Vierne og ikkje minst Olivier Messiaen. Det kjem nok delvis av at Duruflé var svært sjølvkritisk og perfeksjonistisk pg bare få verk vart publisert og framført i hans levetid. Han  vart i 1929 organist i St.- Etienne- du - Mont, ein stilling han hadde resten av livet. Frå 1943 var han også professor i harmonilære ved konservatoriet i Paris.

Vi har akkurat markert Allehelgensdag og Allesjelersdag med vekt på såvel store og små helgenar som alle dei som gjekk framom oss over dødens grense. Dei katolske rekviemtekstane gjev ei meingsfull ramme rundt alt dette.

• Inngang

Kvile i alle æve gje dei Herre

og lat lyset som varer evig skinne for dei.

Deg tilkjem lovsangen, Gud i Sion,

og til deg skal det gjevast lovnader i Jerusalem.

Høyr bøna mi,

Måtte all lekam komme til deg.

• Herre

Herre, miskunn deg, Krist, miskunn deg

• .

Tilgjev, Herre, sjelene til alle kjære

løys dei frå alle lenkjene og gje nåde for syndene

og la dei vinne å unngå dommen

og la evig lys signe og glede dei.

• Vreidedagen

.

• Ofring

O Herre Jesus Krist! Konge i æva!

Fri sjelene til dei døde frå straffene i helvete

og den djupe grava.

Fri dei frå gapet til løva

ikkje lat dei bli oppslukte av underverda,

ikkje lat dei falle i mørkret.

lat merkesmannen, heilage Mikael, leie dei i heilagt lys

slik du eingong lova Abraham og etterslekta hans.

Offer og bøn til deg, Herre, ber vi fram.

Ta du dette til deg for dei tyngde sjelene som vi i dag feirar minnet til.

Lat dei, Herre, frå døden gå over til livet

slik du eingong lovte Abraham og etterslekta hans.

• Heilag

Heilage Herre Gud Sebaot

fylt er himmel og jord av æra di

velsigning som kjem i Herrens namn

Hosianna i det høgste!

• Guds lam

Guds lam, som ber verdas synder,

gje dei kvile, for all tid kvile.

Lat det evige lyset skinne for dei, Herre,

i lag med dine heilage i all æve, for du er god.

Kvile i all æve gje dei Herre,

og lat lyset som varer evig skinne for dei.

• Fri meg

Fri meg, Herre, frå den evige døden

på den tunge skakande dagen

når himmelen rokkast til like med jorda:

då kjem du for å dømme slektene gjennom eld.

Skjelve gjer eg, og eg fryktar ristinga som kjem

og den kommande vreiden.

Den tunge dagen, vreidedagen, elende og ulykker,

den mektige og veldig beiske dagen.

Kvile i all æve gje dei Herre,

og lat lyset som varer evig skinne for dei.

• I paradiset

I paradiset førte englane an:

då du kom lyfte martyrane deg

og leidde deg inn i den evige byen Jerusalem.

Englekoret lyfte deg

og i lag med Lasarus, som eingong var fattig, skal du ha kvile i all æve.

• Gode Jesus

Gode Jesus Herre gje dei kvile

gje dei kvile, for all tid kvile.

Den salige Chiara Luce Badano

 

Den salige Chiara Badano

Vi har akkurat markert Allehelgensdag og det passer godt å presentera ein av dei nye unge heilage!

Mange kjenner nok til Den salige Carlo Acutis, tenåringen som døydde 15 år gammal av kreft og sannsynligvis blir helgenkåra til neste år. Mindre kjent er nok ein tilsvarande historie frå eit par år tidlegare, underteikna hadde knapt høyrt om Den salige Chiara Luce Badano før eg tilfeldig kom over hennar historie nyleg.

Chiara vart fødd i den vesle nord-italienske byen Sassello 29. oktober 1971. Foreldrene Ruggero og Maria Teresa Badano hadde i over ti år prøvd og bedt om å få barn, endeleg lukkast det og dei vart velsigna med vesle Chiara. Chiara var eit barn utanom det vanlege. Alt frå fire års alder hadde ho eit særleg blikk for andre, ho delte leiker med fattige barn, inviterte inn trengande og vitja eldre. Chiara elska å høyra Evangelia og å delta i den heilage messefeiringa. Då ho var ni år vart ho med i Focolare rørsla som er eit katolsk fellesskap som arbeider for dialog og fellesskap mellom alle mennske. Focolare er opprinneleg italiensk, grunnlagt av barneskolelæraren  Chiara Lubich i 1942, men har etterkvart fått avleggarar i 180 land. Chiara hadde kontakt med grunnleggaren av Focolare, og ho deltok ivrig i deira samlingar. Ho fekk tilnavnet «Luce» avdi ho synest å utstråla lys med sin smilande ansikt og sin personlegdom.

Chiara var ein heilt normal tenåring, sporty, sosial, aktiv og vennekjær,men ho hadde heile tida blikket retta mot Kristus og vitna, ikkje så mykje med ord som med sitt eksempel og si omsorg for andre. Då ho var sytten år tok livet brått ei ny vending. Ho spelte tennis og merka sterke skuldersmerter, det viste seg å væra ein sjelden for beinkreft – osteogent sarkom. Dei neste to åra vart tunge og smertefulle, men ho heldt fram med å utstråla lys og kjærleik. Vener kom på vitjing for å trøsta henne, men det enda med at det var ho som trøysta dei. Heile tida hadde ho også foreldre som støtta henne, og som nok var i djup sorg over utsiktene til å mista sitt einaste barn. Ein kardinal som vitja henne undra seg over lyset i augene hennar og ho svarte: « Eg prøver å elska Jesus så mykje eg kan.» 7. oktober 1990 døyr Chiara Luce i heimen sin i Sassello, ho er enno ikkje fylt nitten år. Ho har vore klar over at det går mot slutten og førebur gravferda som til eit himmelsk bryllaup, ho får sjukesalvinga,skriftemålet og nattverden. Det siste ho seier til mora er: « Adjø. Du må vera lukkeleg for eg er lukkeleg.» Fleire tusen deltak i gravferda nokre dagar seinare. Men det er ikkje slutt med det, alt i 1998 blir det opna for ein saligkåringsprosess for Chiara. I 2002 skjer mirakelet som opnar for saligkåring, ein ung mann med hjernehinnebetennelse blir på mirakuløst vis frisk. 25. september 2010 blir Chiara Luce Badano erklært som salig av pave Bendikt, det nest siste steg før helgenkåringa. Fleire titusen er samla for å ta del i den høgtidelege sermonien.

Pave Benedikt seier følgjande om Chiara: «Jeg inviterer dere til å bli kjent med henne. Livet hennes var kort, men inneholdt et vidunderlig budskap. 19 år fulle av liv, kjærlighet og lys. De siste to år også fylt med smerte, men alltid levd i kjærlighet og lys, et lys som strålte rundt henne og kom innenfra, fra hennes hjerte fylt av Gud. Hvordan er dette mulig ? Hvordan kan en 17 -18 år gammel jente leve gjennom lidelsen på en slik måte? Menneskelig håpløst, og samtidig spre kjærlighet, renhet, fred og tro. Tilsynelatende er det nåde fra Gud, men denne nåden  måtte også ha menneskelig medvirkning og forberedelse. Chiaras egen medvirkning naturligvis, men også hennes foreldre og venner. I dag vil jeg fremheve dette på en særlig måte. Salige Chiara Badanos foreldre lever, de var i Roma i forbindelse med saligkåringen – jeg møtte dem personlig. De er vitner om det grunnleggende faktum som forklarer alt: deres datter var fylt med Guds lys. Og de var de første som tente dette lyset, som kommer fra tro og  kjærlighet. Hennes mor og far tente troens flamme i sin datters sjel, og de hjalp Chiara å alltid holde den brennende, til og med i de vanskeligste stunder i vekst, og særlig gjennom lidelsens prøvelser.»

Chiara er eit eksempel for alle truande men spesielt for dei unge. Ho er skytshelgen for ungdom og for Verds-ungdoms dagen. Minnedagen er 29. oktober.

Salige Chiara Luce be for oss !

 

Frigjeringsteologar

 Nyleg døydde teolog og dominikanerpater Gustvo Gutierrez (1928 - 2024) i ein alder av 96 år. Han vart fødd og  døydde i Lima i Peru. Han vart prestevia i 1959, og gjekk seinare inn i Dominikanerordenen  i 1971 kom hans teologiske hovudverk om frigjeringsteologi. Av mange  er han blitt karakterisert som «frigjeringsteologiens far», sjølv om det nok var fleire andre som bidrog til å utforma det teoretiske grunnlaget for denne teologiske retninga. Fleire av desse kom på kant med Vatikanet som til dømes brasilianske Leonardo Boff, ikkje minst pave Johannes Paul hadde liten sans for katolske geistleges politiske engasjement i marxistisk inspirerte retningar.På 1960 -1970 talet vaks det fram aukande medvit om sosial utrettferd også blant mange kristne,
ikkje minst i Latin-Amerika som var prega av fattigdom, stor klasseforskjell og brutale militærregime.Frigjeringsteologane var misfornøgde med ei kyrkje som i for stor grad hadde vore unnvikande i sin kritikk av eit system som skapte fattigdom og urettferd. Dei nytta marxistiske omgrep og analyse, men var og inspirert av sentrale bibelske forteljingar som til dømes utferda frå Egypt. Dei fleste ville i utgangspunktet nytta fredeleg og demokratiske middel for å oppnå eit meir rettvist samfunn., men nokon som presten Camillo Torres i Colombia, gjekk eit steg lengre og slutta seg til geriljaen som kjempa for ein sosialistisk revolusjon. Det latin-amerikanske bispemøte i Medellin i 1968 kom med relativt radikale sluttdokument som i stor grad var utforma av Guttierez. 

I følge Guttierez syn var frigjeringsteologien i rørsle for og av fattige som reflekterar Guds inngripen på vegne av dei fattige. Gud er dei fattiges Gud, Han stiller seg på dei undertryktes side. Lik dei andre frigjeringsteologane vart hans teologi granska av av Vatikanet, men han fekk ikkje tilsvarande kritikk som Leonardo Boff og Ernesto Cardinal, presten og poeten som gjekk inn i sandinistregimets regjering i Nicaragua. Den store teologen Karl Rahner tok Gutierrez i forsvar, og han hadde ein dialog med såvel Pave Benedikt som pave Frans. Iflg. pater Arne Kirsebom fjerna Gutierrez seg aldri frå tradisjonell katolsk teologi, han forstod at det han hevda måtte vera  inkorporert i Kyrkjas lære.Mange tankar frå frigjeringsteologien er med åra teke opp i såvel protestantisk som katolsk teologi. Ikkje minst har pave Frans vore ein eksponent for solidaritet med dei fattige og undertrykte.Sjølv om Kyrkjas primære oppgåve er å forkynna evangeliet vil dei fleste vera samde i at vi har eit ansvar for både våre medmenneske og for det Skaparverket vi alle er avhengige av.

Frigjeringsteologane på 1960-70 talet hadde nok eit for optimistisk syn på at eit sosialistisk styre ville føra til meir rettferd. I dag veit vi at dette ikkje var tilfelle.To av dei mest undertrykkande regime i Latin-Amerika  Nicaragua og Venezuela har eit styre prega av sosialistiske tankegang. I desse landa har dei fattige det verre enn nokon gang. Eit venstreorientert regime i Bolivia har heller ikkje ført til meir rettferd. Cuba har hatt eit sosialistisk regime i over seksti år, men er framleis eit dårleg fungerande diktatur. Det hindrar  oss ikkje i å sjå på Gustavo Gutierrez som ein viktig teolog som med bibelsk inpirasjon har fått oss til å få augene opp for at vi også har eit ansvar for å bidra til eit meir rettvis verd.

     

Forfølgde for si tru

 Stefanus alliansen fokuserar på dei som blir forfølgde for  si religiøse tru. Alliansen gjev ut eit magasin som kjem annankvar månad med fokus på situasjonen i ulike land. I siste nummer var det fokus på Nord-Korea som vi veit er det kanskje mest undertrykkande regime i verda. Bare det å eiga ein bibel eller eit anna religiøst symbol kan medføre opphald i fengsel eller fangeleir på ubestemt tid. Alt som sår tvil om leiaren Kim Jong- un sin posisjon som eineherskar er strengt forbode. Dette gjeld all religion, og framfor alt kristendomen.

Den franske katolske nettsida Aleteia hadde nyleg ein oversikt over dei land i verda der religionsfridomen er mest avgrensa og der det er vanskelegast å evangelisera. Ikkje uventa er det Nord-Korea som tronar på topp, deretter kanskje litt uventa Marokko som mange oppfattar som eit mindre strengt muslimsk land. Deretter føl Libya, Usbekistan, Iran og så eit hunduistisk land nemleg Nepal. Dei resterande landa er muslimske, Maldivene, Saudi-Arabia, Somalia og Sudan. Ei rekkje andre land har også avgrensa religionsfridom til dømes Russland som er eit ortodoks land, men Jehovas Vitne er forbode, og ei rekkje protestantiske forsamlingar blir oppfatta som vestlege agentar!

Det er viktigare enn nokon gong å stå opp for religionsfridom, og gje støtte til alle forfølgde gjennom markeringar og forbøn. 10. november Stefanus alliansens søndag for dei forfølgde. Det vert arrangert markeringar med fakkeltog ei rekkje stadar i landet.

 Dei 21 koptiske martyrane som vart drept i Libya av IS i 1995.

Poetica:Gater i mørke

Gater i mørke

Bilete i svart – kvitt

litt ut av fokus og falma

brett på eine hjørnet

plukka ut frå denne usorterte

bunken i eit umedvite innfall

eller overvintra røyndom

med spor av samtalar

frå ei tapt ungdomstid

i samver med  kjenningar

for lengst sletta frå adresseboka

eller eit glimt frå draumen i forgårs

utflukt til Bois de Boulogne

ein søndag i august ukjent år

uklåre andlet gater i mørke

for minnet er svikefullt

det skil sjeldan skarpt

om kjenslene likevel gjer det.

 

Patrick Modiano f. 1945, nobelprisen i litteratur 2014. Sju av hans romanar er omsett til norsk, sist «Danserinnen» som kom i år. Han bør lesast av alle som er fascinert av Paris, og av det som ifølge han sjølv er hans tre hovudtema: «Le temps, le  passé, la memoiré» (Tida, det som har vore og minnet). Eller som den svenske journalisten og forfattaren Knut Ståhlberg uttrykkjer det i tittelen på si svært lesverdige bok om Paris og litteraturen: «Det förflutnas ständiga närvaro.» Kanskje får ein ikkje meir innsikt av å lesa Modiano, men absolutt større undring!

Det förflutnas ständiga närvaro

«Det förflutnas ständiga närvaro», eg liker denne svenske formuleringa om fortida som fortset å vera til stades i liva våre, det gjeld ikkje berre Modianos liv og litteratur, men naturligvis oss alle.Det gjeld ikkje minst meg sjølv  denne dagen søndag 13.oktober. Eg går nøyaktig fem år tilbake, det var også ein søndag 13.oktober 2019, ein dag som vi minnest som heilt unik! Både inngongen og utgongen av dette livet kom ekstra tett på oss i det barnebarn/oldebarn Mathilde vart fødd omlag samstundes som far/bestefar/ oldefar døydde godt over 97 år gammal og mett av dage. Han hadde vore skrøpelig og prega av aldersdemens i lang tid og det var forventa då han sovna roleg inn på Rosendalstunet. Denne dagen vart heilt spesiell,både emosjonelt og eksistensielt, men det opplevdes godt og meiningsfullt.Livets inngong og utgong er omslutta av noko større, Guds omsorg i dette livet og i det neste. På gravsteinen har vi sitert Salme 121: «Herren skal vara din utgang og din inngang frå no og til evig tid.»

Men 13.oktober er og dagen min farfar vart fødd i Horsens i 1873, på hans førtiårsdag døyr hans andre kone Hanna ,13. oktober 1913.Dei er berre gravlagt der min far ligg på bilete under.

Kyrkjegarden ved Kvinnherad kyrkje der både min far og besteforeldre er gravlagt.

Malmanger i Rosendal 1908.Min bestefar kom til bygda 1899 og har enno ikkje bygd huset som i dag ligg til høgre på den nedre tredjedelen av biletet.

Rosendal omlag 1930, huset min bestefar bygde eit tiår tidlegare ligg nede til venstre.

Gater i mørke - Om Patrick Modiano

 Eg har tidlegare skreve om den franske forfattaren Patrick Modiano og hans bøker, og igjen vender eg tilbake til hans liv og litteratur. Eg har byrja på hans mest sjølvbiografiske nok, «Un Pedigree» (Ei stamtavle) og som sekundær litteratur svenske Per Arne Tjäders analyse av Modianos bøker i «Gare d’Austerlitz». Tjäder byrjar og sluttar med referansar til sjøvbiografien. Innleiingvis ei brevveksling mellom Patrick og faren italiensk - jødiske Alberto Mondiano frå midten av sekstitalet. Breva understrekar det kompliserte forholdet i faren, og ein barndom prega av fråver og tap. Foreldrene kjørte sine løp og var i liten grad til stades i livet hans, men det mest traumatiske var likevel utan tvil tapet av broren Rudy som døydde av leukemi 10 år gammal. Det er sterkt å lesa hans skildring av då faren og onkelen kjem med beskjed om at Rudy er død, broren som han leika med sist helg uvitande om det som snart skulle skje. Sjølv om det bare er «Un Pedigree» som er eksplisitt sjølvbiografisk er det sjølvbiografiske trekk i alle hans romanar, både tapet av broren, den kompliserte ungdomstida og ikkje minst foreldrenes liv under den tyske okkupasjonen før han vart fødd i 1945. Han har gjeve uttrykk for ei oppleving av minnet som går tilbake frå før fødselen, foreldrenes opplevingar er alt innprenta i han. Men minnet er ein svikefull ven i Modianos bøker, kva er sant, kva er fantasi eller minne forandra av ettertidas opplevingar?

Så opnar det seg ei ny verd frå slutten av sekstitalet. Han debuterar i 1968 med romanen « La place d’Étoile» som kjem ut på det prestisjefylte forlaget Gallimard. Boka har naturleg nok tematikk frå okkupasjonsåra med fokus på jødisk identitet og lagnad. På  denne tida opplevde Paris det såkalla studentopprøret. Aldersmessig var han nok ein sekstiåttar men hans tematikk var fjernt frå den dagsaktuelle politikken.«Le temps, le passé, la mémoire» (Tida, fortida, minnet) er mine sentrale tema skriv han mange år seinare.

Å fullføra den første romanen var utan tvil eit stort løft for den unge Modiano,« Un Pedigree» avsluttar med at han har sett sine nygifte vener Roger og Chantal vel avstad og han tenkjer:« Den kvelden kjente eg meg lett om hjertet for første gong i livet mitt.Det tunge trugsmålet som har hengt over meg alle desse åra, og som alltid tvinga meg til å vera på vakt, det hadde løyst seg opp i den parisiske vårlufta.Eg hadde klart meg over på den andre sida. Det var på tide.»