Pave Johannes Paul 2005

 I dag 2.april er det 20 år sidan pave Johannes Paul  døydde i sin residens i Vatikanet. På Petersplassenn hadde det samla seg  meir enn 60.000 truande i fleira timar for å følgja den døyande paven med sine bøner. Det var i lyden av deira songar og bøner at den 84 år gamle paven byrja på si siste reis. Han ønskte å bli innlagt på sjukehus då helsa til den svekka paven relativt brått vart dårlegare. Han fekk døy i rommet sitt vendt mot Petersplassen omgjeven av sine næraste medarbeidarar. Då meldinga om pavens død når dei truande over heile verda strøymer dei til kyrkjer og kapell for å be om at englane skal føra han til Paradis. Det blir erklært landesorg ein eller fleire dagar i ei rekkje land, ikkje berre tradisjonelt katolske land, men og i land som India, Egypt og Kuba. Johannes Paul hadde i sine 26 år som pave vitja 130 land, inkludert dei skandinaviske, og dei fleste rundt i verda kjente til han. 

Pave Johannes var ein from mann, ein bønas mann, poet og mystiker. For oss i Karmelitt-ordenen var det ekstra gledeleg at vår orden hadde ein spesiell plass i pavens omtanke. Johannes av Korset var utan tvil ein av hans store inspiratorar. Fleire av hans dikt er omsett til norsk, og er inspirerande og trusstyrkane. Ungdommen hadde også ein særskild plass i Johannes Pauls hjarta, han tok initativ til verdsungdomsdagane ( WYD) som seinare har vorte ein fast tradisjon. “ Jeg vil henvende meg til unge mennesker, dere er verdens fremtid, Kirkens håp, dere er mitt håp.” uttalte han.

Med sin polske bakgrunn hadde Johannes Paul sett kommunismens mørke bakside, og har spelte utan tvil ei nøkkelrolle i kommunismens fall i Europa.  Det er det gjort grundig reide for i boka “ The pope who Defeated Communism” av Bernard Lecomte. Fatima i Portugal der Jomfru Maria openberra seg for tre barn i 1917 var eit ekstra viktig pilegrimsmål for pave Johannes Paul, søster Lucia, den einaste attlevande av barna, vart teke imot av paven. Då paven vart utsett for eit attentat på Petersplassen i 1981 opplevde han  å ha vore under Vår Frue av Fatimas vern. I Fatima er såvel kula som traff paven som ein del av Berlinmuren stilt ut som symbol  på hennar forbøn. 

Johannes Paul var klar i sitt forsvar for tradisjonell katolsk etikk, ikkje minst det at livet er ukrenkeleg både det ufødde barnet og den svake og døyande. Familien som ei grunnleggjande brikke i samfunnet var og ei viktig sak for paven. Det er vanskeleg å overvurdera hans posisjon som moralsk vegleiar. Korleis kan ein oppsummera Johannes Pauls bokskap, kanskje med noko han uttalt ved  byrjinga av sitt pontifikat: “ Ikke vær redde! Åpne, åpne dørene for Kristus!”

Maria bodskapsdag

 “ Ordet ble menneske av kjøtt og blod og oppslo sin bolig blant oss. I opphavet var han hos Gud. Og  oppslo sin bolig blant oss. Ære være Faderen og Sønnen og Den hellige Ånd.”

(Responsorium for vesper denne dagen)

I dag 25. mars feirar vi ein av årets viktigaste høgtidsdagar, Annuntio Domini - Herrens bebudelse som er det offisielle navnet etter den siste liturgireformen i 1969. Dagen har vorte feira som ein Mariafest frå dei første hundreåra, og det sentrale i dagen er Marias JA! til engelens bodskap. Vi feirar dagen til minne om inkarnasjonen ,Gud vart menneske. Jula blir rekna ut frå denne dagen og ikkje det motsette. Frå gammalt er dagen kjent som Maria bodskapsdag eller Vår Frue messe om våren. Dagen har levd i tradisjonen også i det protestantiske Norge like opp til vår tid. Mi bestemor (f 1894) tala om denne dagen som “Voffremyss”.

“Guds natur og menneskets natur,Guds vesen og menneskets vesen, forble slik de var, men de kom sammen i en person.Dermed iførte kongeverdigheten seg ringhet, kraften svakhet,evigheten dødelighet.For å betale vår gjeld forenet Guds uforgjengelige natur seg med vår forgjengelige.”

( pave Leo den store 440-461)

Pave Frans i bedring

 I dag kom den gledelege meldinga om at pave Frans er helsemessig i bedring  og i løpet av kort tid kan utskrivast frå  Gemelli sjukehuset til sin residens St. Marta i Vatikanet. Dei siste to vekene har tilstanden vore stabil og han skal fleire gonger har etterspurt når han kunne skrivast ut. Paven er 88 år og har heilt frå   ungdomen hatt dårlige lunger. Det er no snart 40 dagar sidan har vart innlagt med alvorleg lungeinfeksjon på begge sider. Ved fleire høve var tilstanden kritisk, og det var på ingen måte sikkert at han ville overleva. Det sette i gang nokså premature spekulasjonar om kven som blir den neste paven. Men han kom seg gradvis takka vera god behandling av Dr. Sergio Alfieri og Luigi Carbone og deira team, dessutan av forbøn frå millionar av truande. Kvar kveld var det Angelus på Petersplassen for paven, og det skal ha kome tonnevis av post til Vatikanet med ønskje om god bedring !

Paven kjem altså tilbake til sin residens, men har er svekka etter den langvarige sjukdommen og har til dømes ikkje særleg styrke i røysta. Sannsynlegvis treng han to månadars rekonvalesent. Det er fleire viktige punkt på pavens program framover, først påskefeiringa som han nok ikkje vil vera i stand til å leia. 27.april er det ei viktig heilagkåring på Petersplassen, nemleg Den salig Carlo Acutis som døydde 15 år gammal i 2006. I mai var den planlagt reise til Tyrkia i samband med 1700 års markeringa av konsilet i Nikea. Det spørs om den svekka paven kan gjennomføra det. I dag viste han seg for første gong offentleg frå balkongen på sjukehuset i samband med Angelus bøna. Han såg ut til å vera med godt mot men svekka.

Sjølv om pave Frans har kome seg igjennom denne alvorlege sjukdomen er han ikkje ein sprek 88 åring og sånn sett statistisk avgrensa levetid igjen. Spekulasjonar om kven den neste paven blir har ikkje noko for seg, det har sjeldan vore dei mest sannsynlege kandidatane som har nådd fram i den siste avrøystinga i Det sixtinske kapellet. La oss heller be om at pave Frans kjem til krefter og kan halda fram som leiar av Kyrkja enn ei stund!

Denne trongen til å reise langt

 The Urge to Travel long Distances - Denne trongen til å reise langt er ei diktsamling av Robert Bly utgjeven i 2005, eg fann henne på Mammut-salget! Omsetjing ved Odd Goksøyr, men heldigvis også med orginal teksten på engelsk. Robert Bly (1926 -2021) amerikansk poet, essayist, omsetjar, samfunnsdebattant og aktivist. Han hadde norske aner (Bleie i Hardanger), hadde opphald i Norge og omsette frå såvel norsk som svensk og dansk. Han var god ven med Olav H. Hauge og Tomas Tranströmer. Han var rotfesta i Minnesota og budde der det meste av livet, men han var og internasjonalt orientert som tittelen på denne diktsamlinga viser til. Diktinga hadde referansar til såvel verdslitteraturen  som til gamle myter og religiøse skrifter. Han hevda og at poesien ikkje berre er ord, meining, intelektuelle uttrykk, men og  det fysiske og kroppslege. Det kom tydelege til uttrykk når han på scenen framførte eigne dikt. Mot slutten av livet dukker det ikkje uventa opp dikt om død, tap og sorg, men med eit forsonande og ofte leikande og humoristisk preg. Før han blir for prega av demens seier han følgjande:

" Robert, du har kasta vekk så mykje av livet der du sat inne og skreiv dikt. Ville du gjera det igjen ? Eg ville, ja tusen gonger."

Spring Night

Tonight, after riding, and translating a few poems 

from the danish,

I sawed off wild shoots from the box elder trees.

In the spring night we are not content to be home.

we have urges to travel long distances in the misty dark.

What Olaf Bull said

Believe in happiness, Sieglinde try!

                                   Olaf Bull

Happiness is the wind rising

In a field of young plants

Is a new- fallen apple

Found in the dark earth

Far from the orchard

In plowing time.

Kvinners plass i Kyrkja

 Debatten i Vårt Land med utgangspunkt i teolog Gyrid Gunnes innlegg med overskrift:"Et syn som har gått etisk konkurs" med hentydning til det katolske  synet på prestedømet.

Det store skilje mellom katolsk og protestantisk syn på prestedømet og ekteskapet er at Den katolske kyrkja ser på dei som sakrament, og såleis ikkje utan vidare kan bli endra gjennom fleirtalsvedtak. Det blir difor korkje kvinnelege prestar eller likekjønna ekteskap i overskodeleg framtid. Ein står fritt til å meina kva ein vil om dette, men det blir sjeldan ein fruktbar dialog.

Då er det meir interessant å sjå på kvinnas stilling i Kyrkja gjennom historia fram til i dag. Det trengst eit tydeleg og  meir kvinneleg nærvær i Kyrkja har pave Frans uttalt. Han har heller ikkje lete det vera med ord, men har utnemnt fleire kvinner til leiande stillingar i Vatikanet. Det kjem ikkje fram i norske media men 1. mars i år vart Sr. Rafaella Petrini (f. 1969) historisk i det ho vart utnemnt til president for Vatikanstatens guvernorat, dvs. ho har det høgste ansvaret for dagleg drift. Det er ein stilling som berre kardinalar har hatt tidlegare, no må dei retta seg etter ein kvinneleg sjef! I fjor haust fekk Sr. Simona Brambilla ein tilsvarande leiarstilling. Frå knapt nokon posisjonar for eit par tiår sidan, har kvinner no godt over 20% av stillingane  i Vatikanet. Vi vil ikkje få kvinnelege prestar, men vi kan få sjå at eit fleirtal  av leiande stillingar i Vatikanet er fylt med kvinner ? Dette gjeld også på lågare nivå som bispedøme og lokale sokn. Eg har ikkje statistikk på det, men inntrykket er at kvinner står for storparten av arbeidet i sokneråda. Ein kan naturlegvis sjå dette  som eit steg mot likestilling, i tillegg får ein ofte betre struktur på ting med kvinnelege leiarar !

Ei interessant problemstilling er om det kvinneleg har ein tydelegare plass i katolsk enn i protestantisk kristendom trass i ulikt syn på prestedømet ?  Kva rolle spelar isåfall  Maria og dyrkinga av kvinnelege helgenar ? Var det mest negative ved Reformasjonen at vanlege kvinner og menn i Nord-Europa vart fråteke Jomfru Maria ? Det kvinnelege har vore der heile tida trass i at Kyrkja frå utsida sett  har vore mannsdominert, både Den katolske  og dei protestantiske. Frå kvinnene ved Jesu grav, via kvinner som Lydia i Apostelgjerningane, vidare Mellomalderens sterk kvinner som Birgitta, Katarina og Teresa til moderne tid med ein andeleg fonyar  og kyrkjelærar som Thérèse frå Lisieux for til slutt i vår tid å gje oss helgenkandidatar som nordirske Clare Crockett (1982 -2016)som har inspirert  tusenvis av unge. Sjølvsagt og  dei mange tusen ukjente kvinnene som har bore Kyrkja gjennom gode og onde dagar, både legfolk og ordenssøstrer. Kanskje det kan bli ein meir fruktbar diskurs enn eit einsidig fokus på presterolla ?

 

                                            Maria alteret i St. Olav domkyrkje i Trondheim

Dei heilage Perpetua og Felicitas

 7.mars feirar vi minnedagen for dei heilage Perpetua og Felicitas som lei matyrdøden denne dagen sannsynlegvis i år 203. Perpetua var fødd inn i ein adelsfamilie der mor var kristen men faren heidning.Ho var gift og hadde eit barn på eit par månadar som ho amma då ho vart arrestert saman med sin jamnaldrande slace Felicitas og fire menn. Felicitas fødd ei datter like før dei vart martyrar på stadion i heimbyen Kartago. Keiser Septimus Severius var først positiv til dei kristne men sette seinare i verk forfølgingar. Alle dei seks var katekumener fast overtydd om si kristne tru. Historien om desse martyrane er noko av det som er best dokumentert frå denne tida, dels er det skreve av Perpetua sjølv dels av andre etter deira død. Ho skriv om fleire visjonar i dagane før døden,der ho ser for seg eigen lagnad. Ho ser seg sjølv gå inn til Himmelen på ein stige, og ein annan gong ser ho for seg at ho trampar på Satans hovud. Då dagen er komen for martyriet går dei inn på stadion der villdyra venter “ med muntre, tapre miner som om dei var på veg til Himmelen.” Dei blir ikkje drept av villdyra, men måtte henrettas med sverd. Historien om Perpetua og Felicitas spreidde seg på kort tid over heile Nord-Afrika og vart lest opp i kyrkjene. Deira navn kom etter kvart inn i den romerske kanon der vi i messa minnest dei saman med apostlane, andre martyrar og alle heilage menn og kvinner.

Heilage Perpetua og Felicitas be for oss!

Pave Frans og nye helgenar

 Ein sterkt svekka pave Frans har vore innlagt på Gemelli sjukehuset i snart to veker. Den 88 år gamle paven har dobbelsidig lungeinfeksjon, og tilstanden var lenge kritisk, men det ser no ut til at han er i gradvis bedring. Truande over heile verda har samlast i bøn for pave Frans. Kvar kveld på Petersplassen har vi digitalt kunne delta i Rosenkransbøn for paven! Etter som paven tilstand har betra seg har han vore istand til å gjenoppta ein del av sine oppgåver som leiar av Den katolske kyrkja, mellom anna arbeidet  med nye heilagkåringar. Fem katolikkar har nådd det andre steget på veg til helgenstatus og blitt erklært som “ ærverdige”, mellom dei den amerikanske presten Emil Kapaun ( 1916-1951) og den italienske legmannen Salvo D’Acquisto ( 1920 43).Dessutan blir det heilagkåring av to salige Guiseppe Cisneros frå Venezuela og Bartolo Longo frå Ialia. Den salige Bartolo Longo ( 1841-1926) var ein advokat frå Napoli som var negativ til Kyrkja, men etterkvart vart omvendt, og stod bak Rosenkrans - heilagdomen i Pompeii der han og er gravlagt.

Pave Frans innførte i 2017 eit nytt omgrep i heilagkåringsprosessen nemleg “livsoffer” som skil seg frå sakene basert på martyrium eller “heroiske dyder”. I omgrepet ligg det at kristne som “ ved å følge mer enn tett i Herren Jesu fotspor og lære, frivillig og fritt har ofret sitt liv for andre og holdt ut med denne besluttsomheten helt til døden.” Pater Kapauns “livsofferet” er godkjent av pave Frans og hans status har gått frå “Guds tjener” til “ ærverdig”. Emil Joseph Kapaun blei fødd i Kansas i 1916, han vart prestevigd i 1940 og tjenestegjorde som feltprest under Den andre verdskrigen og i Koreakrigen. Han døydde som krigsfange i 1951. Hans levningar vart identifisert i 2021 og han vart bragt tilbake til heimlandet.Pater Kapaun var ein uvanleg from og modig mann med stor omsorg for sine med soldatar. I tida som krigsfange er det mange vitnemål frå medfangar korleis han trøysta og hjelpte andre heilt utan tanke på seg sjølv. Ein heilagkåringsprosess vart innleia i 1993.

                                   Rosenkransbøn for paven på Petersplassen.