Det förflutnas ständiga närvaro

«Det förflutnas ständiga närvaro», eg liker denne svenske formuleringa om fortida som fortset å vera til stades i liva våre, det gjeld ikkje berre Modianos liv og litteratur, men naturligvis oss alle.Det gjeld ikkje minst meg sjølv  denne dagen søndag 13.oktober. Eg går nøyaktig fem år tilbake, det var også ein søndag 13.oktober 2019, ein dag som vi minnest som heilt unik! Både inngongen og utgongen av dette livet kom ekstra tett på oss i det barnebarn/oldebarn Mathilde vart fødd omlag samstundes som far/bestefar/ oldefar døydde godt over 97 år gammal og mett av dage. Han hadde vore skrøpelig og prega av aldersdemens i lang tid og det var forventa då han sovna roleg inn på Rosendalstunet. Denne dagen vart heilt spesiell,både emosjonelt og eksistensielt, men det opplevdes godt og meiningsfullt.Livets inngong og utgong er omslutta av noko større, Guds omsorg i dette livet og i det neste. På gravsteinen har vi sitert Salme 121: «Herren skal vara din utgang og din inngang frå no og til evig tid.»

Men 13.oktober er og dagen min farfar vart fødd i Horsens i 1873, på hans førtiårsdag døyr hans andre kone Hanna ,13. oktober 1913.Dei er berre gravlagt der min far ligg på bilete under.

Kyrkjegarden ved Kvinnherad kyrkje der både min far og besteforeldre er gravlagt.

Malmanger i Rosendal 1908.Min bestefar kom til bygda 1899 og har enno ikkje bygd huset som i dag ligg til høgre på den nedre tredjedelen av biletet.

Rosendal omlag 1930, huset min bestefar bygde eit tiår tidlegare ligg nede til venstre.

Gater i mørke - Om Patrick Modiano

 Eg har tidlegare skreve om den franske forfattaren Patrick Modiano og hans bøker, og igjen vender eg tilbake til hans liv og litteratur. Eg har byrja på hans mest sjølvbiografiske nok, «Un Pedigree» (Ei stamtavle) og som sekundær litteratur svenske Per Arne Tjäders analyse av Modianos bøker i «Gare d’Austerlitz». Tjäder byrjar og sluttar med referansar til sjøvbiografien. Innleiingvis ei brevveksling mellom Patrick og faren italiensk - jødiske Alberto Mondiano frå midten av sekstitalet. Breva understrekar det kompliserte forholdet i faren, og ein barndom prega av fråver og tap. Foreldrene kjørte sine løp og var i liten grad til stades i livet hans, men det mest traumatiske var likevel utan tvil tapet av broren Rudy som døydde av leukemi 10 år gammal. Det er sterkt å lesa hans skildring av då faren og onkelen kjem med beskjed om at Rudy er død, broren som han leika med sist helg uvitande om det som snart skulle skje. Sjølv om det bare er «Un Pedigree» som er eksplisitt sjølvbiografisk er det sjølvbiografiske trekk i alle hans romanar, både tapet av broren, den kompliserte ungdomstida og ikkje minst foreldrenes liv under den tyske okkupasjonen før han vart fødd i 1945. Han har gjeve uttrykk for ei oppleving av minnet som går tilbake frå før fødselen, foreldrenes opplevingar er alt innprenta i han. Men minnet er ein svikefull ven i Modianos bøker, kva er sant, kva er fantasi eller minne forandra av ettertidas opplevingar?

Så opnar det seg ei ny verd frå slutten av sekstitalet. Han debuterar i 1968 med romanen « La place d’Étoile» som kjem ut på det prestisjefylte forlaget Gallimard. Boka har naturleg nok tematikk frå okkupasjonsåra med fokus på jødisk identitet og lagnad. På  denne tida opplevde Paris det såkalla studentopprøret. Aldersmessig var han nok ein sekstiåttar men hans tematikk var fjernt frå den dagsaktuelle politikken.«Le temps, le passé, la mémoire» (Tida, fortida, minnet) er mine sentrale tema skriv han mange år seinare.

Å fullføra den første romanen var utan tvil eit stort løft for den unge Modiano,« Un Pedigree» avsluttar med at han har sett sine nygifte vener Roger og Chantal vel avstad og han tenkjer:« Den kvelden kjente eg meg lett om hjertet for første gong i livet mitt.Det tunge trugsmålet som har hengt over meg alle desse åra, og som alltid tvinga meg til å vera på vakt, det hadde løyst seg opp i den parisiske vårlufta.Eg hadde klart meg over på den andre sida. Det var på tide.»

September

 

Sist i september

Solfylte dagar

fjorden urørleg spegelblank

lyset stig over lyngheia

det er tida for å løfta blikket

frå åker og eplehage

men ikkje som forfedrane

dei skulle ha alt klart

framfor det trugande kalde mørkre

likevel ei svak uro

halvvegs til vintersolkverv

ventande leitar du bak i minnet

men det er ein svikefull ven

å stø seg på.

 

Vår Frue av Rosenkransen

 

Vår Frue av Rosenkransen

Oktober er Rosenkransmåneden og 7. oktober feirer vi Vår Frue av Rosenkransen. Selv om vi ber Ave Maria på hver av de små perlene er ikke Rosenkransen primært en bønn til Maria, men en bønn vi ber sammen med Maria til Kristus samtidig som vi konsentrerer oss om de fire mysterier som omfatter hele Kristi liv og virke. De gledefulle som omfatter Kristi fødsel og tidlige liv, de smertefulle som omfatter hans lidelse og død, de herlighetsfulle som omfatter han oppstandelse og himmelfart. I 2002 la så pave Johannes Paul til Lysets mysterier som omfatter hendelser i Kristi offentlige virke. Vi markerer Rosenkransmåneden med felles rosenkransbønn og prosesjon. Det blir hengt opp en rosenkrans ved Maria-kapellet og Fatima statuen blir tatt frem og pyntet.

I oktober er det også en rekke minnedager for helgener som hadde en sterk Maria fromhet og nok ba rosenkransen med hengivenhet. Vi kan trygt la oss inspirere av deres liv og be om deres forbønn. Første oktober feirer vi Thérèse av Jesus barnet og Det hellige ansikt ( 1873 -97) som mange har et sterkt og nært forhold til. 15. oktober markerer vi Karmelittordenens store klosterstifter og helgen Teresa av Avila (1515 -82), hennes skrifter har betydd mye for mange. 5. oktober har vi minnedagen for Faustina Kowalska (1905 -38), som har inspirert andakten til Den guddommelige barmhjertighet. 12. oktober feirer vi så en helgen fra vår tid, Den salige (snart hellige) Carlo Acutis (1991 – 2006). Til slutt må vi ikke glemme minnedagen for Olav den Helliges omvendelse 16. oktober.

Alle oppfordres til å be rosenkransen og meditere over de fire mysteriene. La oss også inspireres av de hellige  som Guds i sin store nåde har gitt oss, og som vi minnes spesielt denne måneden!

(St.Ansgar nytt oktober)

.

St.Ansgar Rosenkransprosesjon om kvelden 5.oktober

 

Mytiske dyreskikkelsar

 Dag og Tid 13. september.

Pave Frans om litteratur

 « Det beste forsvaret for litteratur eg har lese» seier nobelprisvinnar Jon Fosse om pave Frans brev frå juli i år der han tek for seg kva nytte vi kan ha i vår personlege modning av å lesa god litteratur. Brevet var opprinneleg tiltenkt unge prestekandidatar, men paven skriv innleiingsvis at det og må angå alle engasjert i pastoralt arbeid, ja faktisk alle truande. Han oppmodar alle til å lesa såvel romanar som poesi, og understrekar at å lesa ei bok krev større personleg engasjement i motsetnad til audio- visuelle media. Litteraturen gjer det reflekterande rommet større, og ein let seg kanskje ikkje så lett lura av « fake news» som blir spreidd digitalt kommenterar Fosse. Paven meiner og at litteratur er viktig for at truande kan engasjera seg i samtidskulturen, og ikkje minst setja seg inn i andre menneskes erfaring.

Paven dreg fram eigne erfaringar, som ung lærar på ein jesuitt- skule brukte han medvite litteratur i undervisninga.Her trekk han og fram sin landsmann den store forfattaren Jorge Louis Borges som fortalte sine studentar at det  viktigaste er rett og slett å lesa, å gå i direkte kontakt med litteraturen, å fordjupa seg i den levande teksten ein har framfor seg, framfor å bli opphengt i idear og kritiske kommentarar.

Han går og inn på det meir spesifikte religiøse når han skriv at litteratur kan gjera framtidige prestar meir kjenslevare for det fullt menneskelege i Herren Jesus. Slik kan dei og formidla det som Det andre Vatikankonsilet uttrykkjer : « det er bare i mysteriet om Ordet som vart kjød at mysteriet menneske kan bli klart fullt ut.» Det er ikkje noko fjernt og abstrakt, men det konkrete livet til alle menn og kvinner med deira sår, ønskje, minne og voner.

Paven refererar vidare til ulike forfattarar både truande og ikkje truande. T.S. Eliot, Marcel Proust, Jean Cocteau, Jacques Maritain, teologar som Ignatius, Karl Rahner, Basileos av Caesarea. Han avsluttar med eit sitat av den tysk språklege jødiske poeten Paul Celan:« Dei som verkeleg lærer å sjå, kjem nær det som er usynleg.»

« Eg er stolt av å tilhøyra ei kyrkje med ein øvste leiar som tenkjer så klokt om litteratur.» seier Jon Fosse, og eg kan slutta meg til det!

 

Korsets opphøyelse

 I dag feirar vi minne dagen for "Korsets opphøyelse".

Korsets opphøyelse

Vi feirer minnedagen for Korsets opphøyelse 14. september. Ærbødighet og hyllest av Jesu kors nevnes allerede på 300 – tallet. Keiserinne Helena skal ifølge tradisjonen ha foretatt en reise til Det hellige land i 328, og skal der ha funnet restene av korset Jesus ble naglet til. Dette skal være bakgrunnen for minnedagen i september. Korsmesse om høsten var den gamle norske betegnelsen på denne dagen, markert med et kors på primstaven. Fra å være et instrument for tortur og død er korset blitt et symbol på Guds uendelige kjærlighet. Det er et stort mysterium, men som Paulus skriver i 1. Korinterbrev: «For ordet om korset er dårskap for de som går til grunne, men for oss som blir frelst er det Guds kraft.»

Den hellige Teresa Benedikta av Korset (Edith Stein 1891 -1942) hadde større innsikt i korsmysteriet enn de fleste, og hun opplevet også til slutt å bære korset inn i martyriet. Hun skriver om sitt første møte med korset: «Det var mitt første møte med korset, og med den guddommelige kraft som korset formidler til dem som bærer det. Min vantro brøt sammen, og Kristus strålte frem, Kristus i korsets hemmelighet.»

 

 Ave Crux spes unica!