Den heilage Johannes Paul

 22. oktober er minnedagen for Den heilage Johannes Paul (1920-2005), den 264 pave. Det er mykje som kan seiast og skrivast om han, i dag vil eg nytta høve til å nevna at han også var poet. I 1989 kom "Sangen om den kjulte Gud" på norsk i gjendikting av Jan Brodal. Eg tek med litt frå det lange diktet "Strender fulle av stillhet". Ei strofe gjorde særleg  inntrykk på meg då eg las diktet for første gong: "Er livet en bølge av undring, en bølge høyere enn  døden?"

Like utenfor dørterskelen tar stillhetens strender til.

Ditover kan du ikke fly på fuglevinger.

Du må stane opp og skue stadig dypere og dypere

inntil du ikke lenger formår å holde sjelen tilbake fra dypet.

...........

Er livet en bølge av undring,

en bølge høyere enn døden?

Stillhetens bunn, buktens speil - menneskets ensomme bryst.

Når du seiler til himmelen derfra,

og bøyer deg ut fra båten:

da blander de seg, barnets

babling - og forundringen.

.........

For Du er selve Stillheten, den store Taushet,

og derfor ber jeg Deg, frita meg nu for min stemme,

og la meg i steden fylles av gys over Din Eksistens

av den sitrende skjelving hvormed vinden fyller de modne aks.

Utanfor Johannes Paul museet ved barndomsheimen i Wadowice som vi vitja i 2017.

George Mackay Brown hundre år del II

 Dag og Tid trykte dette diktet av George Mackay Brown i høve at det var hundre år sidan han vart fødd i Stromness på Orknøyane.

Fiskar

Vesthimmelen raudna, drog ned skodda

og natta forsegla alt.

Fredsam er lufta, sjøen.

Ei stille spreiing av stjerner.

Det veldige havet

lagar den mjukaste rørsla rundt den svivande kloten,

ei svak dønning gjennom småsteinar.

Ingen måne i natt.

Teinene ligg i ro på tilgrodde hyller.

Ikkje ein lyd, berre hunden til ein kjeleflikkar

som gøyr langt innpå land.

For tre dagar sidan rasa ein storm som drukna

Jock Halcrow blant hummarane hans.

Mellom lysa i dalen er det eitt mørklagt bruk i natt.

Mitt innlegg i siste nummer av Dag og Tid

George Mackay Brown 100 år

Eg sette stor pris på at det i siste nummer av Dag og Tid var teke med eit dikt av  George Mackay Brown(1921-96) som ville ha fylt hundre år 17.oktober. Diktet er henta frå «For øyane syng eg» , gjendikting av Jostein Sæbøe, og så vidt eg veit er det det einaste av denne store diktaren som er omsett til norsk. Øyane, det er Orknøyane der han vart fødd og levde det meste av livet bortsett frå eit par år i Edinburgh. På Orknøyane er han den store diktaren med ein rik produksjon i mange sjangrar, dramatikk, romanar, noveller, essays, operalibretto, barnebøker men framfor alt poesi. Saman med komponisten Peter Maxwell Davies tok han og initativ til kultufestivalen St.Magnus, med namn etter Orknøyanes skytshelgen.

George Mackay Browns verk er grunnfesta i lokalsamfunnet der han budde, i naturen og folket der, bønder og fiskarar som kjempa for å overleva på desse forblåste øyane. Men han set det heile tida inn i ein større samanheng, historisk med røter tilbake til norrøn tid, og eksistensielt og andelege der jordbruksåret med onner, såing og innhausting blir ein parallell til kyrkjeåret med sin høgtider og ritual. Eg vart særleg fascinert av hans «kalenderdikt» der kvar av årets tolv månadar får ein strofe som knyter saman årstidene i naturen, bønder og fiskarars dagleg liv, dei bibelske forteljingane og årshøgtidene.

Då «The Collected Poems of George Mackay Brown» kom ut i 2005 skreiv The Times: «A must-have book». Eg sluttar med til det, og vågar meg til å hevda, sjølv om eg då rører meg langt utanfor mitt eige fagfelt, at han er ein av dei store i engelsk språkleg litteratur i førre hundreår. Han fortener difor  å verta meir kjent og lest også i vårt land!

«For the islands I sing

and for a few friends

not to foster means

or be midwife to ends»

Den ortodokse kyrkja

 St. Olav forlag kom nyleg med boka "Den ortodokse kirke. Historie - lære - trosliv" Forfattar er  kunst - og kulturhistorikar Caroline Serck-Hanssen  som har stor innsikt i temaet og tidlegare har skreve bøker og artiklar om såvel ikonkunst som ortodoks tradisjon i Skandinavia. Boka er blitt ei svært vellukka innføring i ortodoks kristendom.  Serck-Hanssen skriv lettlest ,men innsiktsfullt  om eit komplisert og lite kjent tema i vårt land. Boka er rikt illustrert med både ny og gammal ikonkunst, og ikkje minst bilete som viser dagens liturgiske feiring i dette mangesidige kyrkjesamfunnet.

Den ortodokse kyrkja eller rettare sagt kyrkjene i fleirtal er den nest største trusretninga i verda etter Den katolske kyrkja,men lite kjent her til lands. Dette trass i at det alt i vikingtida var tett kontakt med ortodokse samfunn i aust, og dei siste åras sterke auke i såvel antall ortodokse kristne som ortodokse forsamlingar av ulik nasjonalitet. Boka er systematisk bygd opp og tek for seg historie, teologi og lære og trusliv slik det blir praktisert av verdas rundt 200 millionar ortodokse kristne.

Serck-Hanssen har eit eige kapittel om Den ortodokse kyrkjas historie i Norge, sjølv om eg har lese ein del ortodoks litteratur var dette ny kunnskap. Vikingane hadde utstrakt kontakt med Kievrike og Bysants. Olav den heilage  oppheldt seg i Kievriket året før slaget på Stiklestad, kongens svigerinne var gift med storfyrste Jaroslav.  Harald Hardrådes dronning Ellisif var dotter til det russsiske fyrsteparet.

På byrjinga av 1500 talet kom ein einebuar til Petsjengadalen, han vart seinare kjent som Den heilage Trifon- Nordens opplyser. Her vart det etterkvart bygd eit klsoter som var i aktivitet fram til revolusjonen med visse avbrot.  Det var det religiøse sentrum for dei ortodokse skolesamane som og hadde sitt eige kapell i Neiden på norsk side av grensa.  Det var tett kontakt mellom munkane i klosterert i Petsjenga og norske kjøpmenn. På denne tida var det at Pomor-handelen var på sitt største. Etter revolusjonen i 1917 kom ein del russiske flyktingar til Norge og dei grunnla etter kvart Heilage Nikolai menighet som lenge var den einaste ortodokse forsamlinga i Norge. Dei siste åra har det på grunn av innvandring frå Aust-Europa kome til ei rekkje forsamlingar  som oftast har vore knytt til nasjonale grupper . Det er og eit ortodoks kloster i Hurdal. Det har nyleg vore fokus på klostergrunnlegging på Sunnmøre, men nonnenes andelege rådgjevar er ein kontroversiell person i Hellas og ikkje godkjent av den offisielle kyrkja.

Uansett har  ortodoks kristendom kome for å bli i vårt land, og vil nok veksa og bli meir synleg i åra som kjem. Dei ortodokse er økumenisk innstilt, og er med i Kyrkjenes verdsråd og har kontakt med ulike protestantiske miljø. Relasjonen til Den katolske kyrkja har vore meir spenningsfullt mellom anna som følge av strid rundt dei katolske forsamlingane med ortodoks liturgi. Kunnskap om Den ortodokse kyrkja er viktig i økumenisk samanheng,men vel så mykje for å forstå politikk og samfunnsliv. i Aust -Europa.Ikkje minst gjeld dette vår relasjon til Russland i  nord. Serck-Hanssens bok er difor  nyttig ikkje berre for dei som er interessert i religion og kyrkjehistorie , men og for alle som føl politikk og samfunnsutvikling i Aust-Europa med interesse! Boka kan hermed tilrådast på det varmaste.

En sjels historie

Innlegg på fransk facebook-side.

 

Je suis content  car jài quatre éditions de ”L`histoire d`une âme”  !

L`édition orginale française, traduction  en anglais et  suédois, et enfin édition norvégienne. Norvègienne est  ma langue maternelle. Le titre norvégienne est ”En sjels historie”, publié pour la première fois en 2014.

Merci à Thérèse !

Eg har fire utgåver av "En sjels historie", orginalen på fransk, dessutan engelsk og svensk utgåve, og til sist den norske som kom i 2014 på St. Olav forlag.

Takk til Thérèse !

"For meg er bønnen noe som springer ut fra hjertet, et enkelt  blikk rettet mot himmelen, et utbrudd av takknemlighet og kjærlighet midt i prøvelsene og likeledes også midt  i gleden; kort sagt, det er noe stort, noe overnaturlig, som utvider min  sjel og forener meg med Jesus."

George Mackay Brown 100 år

 17. oktober ville poeten George Mackay Brown (1921-1996) fylt 100 år! For nokre år sidan kjøpte eg hans samla dikt, det er ei gullgruve, 500 sider med storslått og inspirerande poesi. På norsk  kom det i 2015 ei omsetjing av hans poesi ved Jsoetin Sæbøe, " For øyane syng eg". Øyande det er Orknøyane der han vart fødd, døydde og levde det meste av livet sitt. I ungdomen studerte han i Edinburgh og vart der kjent med forfattaren Edwin Muir som kom til å bety mykje for han. Tilbake i Stromness på Orknøyande var han ein svært produktiv forfattar i fleire sjangrar, hovudsakleg poesi men og skodespel, noveller og essays. Tematikken hans  er nær knytta til lokalsamfunnet og folket som bur der, men han er og sterkt historisk orientert og er skeptisk til modernismen. Den norrøne littarturen kom til å ha stor innverkand på han, og innspirerte han nok både i form og innhald. I 1961 konverterte han til Den katolske kyrkja, og i mange av dikta hans er det ein klar religiøs tematikk. Her er eit døme på eit dikt i norsk gjendikting:

Liksveip

Sju trådar er det i liksveipet,

den kvite tråden,

ein grøn korntråd,

ein blå fisketråd,

eit raudt sting, for kjæte, villskap

og vreide,

ein grå tråd

(vinteren gjennom grip sviktande hand om rokk)

den svarte tråden,

og ein tråd altfor lys for auga.

Eit gjennomgåande element i diktinga hans er parallellen mellom jordbruksåret  med onner, såing og innhausting og kyrkjeåret med sine høgtider og ritual. Om dette skriv han:

"...which seem to illuminate the whole of life for me...It included within itself everything from the most primitive breaking of the soil to Christ himself with his parables of agriculture and the majestetic symbolism of his passion, and death, and resurrection...You will find it at the heart of many of my stories and poems."

Her er eit dikt som klart illustrerar  utsagnet ovanfor:

Lux perpetua

A star for a cradle

Sun for plough and net

A fire for old stories

A candle for the dead

              *

Lux perpetua

By such glimmers we seek you

G.K. Chesterton

Det er kanskje ikkje så mange i Norge som kjenner til den engelske journalisten og forfattaren Gilbert Keith Chesterton ( 1874- 1936) , men det er  nok desto fleire som kjenner til hans mest populære litterære figur, Fader Brown , presten som løyser kriminalgåter, og som er popularisert i fjernsynserien meir enn hundre år etter at Chesterton skreiv romanar om den spesielle presten. Fader Brown er det eine ytterpunktet i Chestertons enorme litterære spennvidde, det andre ytterpunktet er kanskje hans rikhaldige poesi. Rettnok er hans ikkje rekna blant dei store i engelskspråkleg poesi. Hans poesi var tradisjonell og meir prega av "action" enn "reflection", og ikkje nyskapande som hans samtidige T.S. Eliot. Han var i utgangspunktet journalist og gjorde karriere i Londons Fleet Street, hans journalistikk var samfunnsengasjert og utfordrande, han var ein skarp kritikar av si samtid men meiningar om det meste. Hans essay var glimrande, han skreiv biografiar, seriøse romanar, ikkje bare krim, han skriev verk om histoire og filosofi og ikkje minst teologi. Han blir rekna som 1900 talets kanskje mest velformulerte apologet, forsvarar av kristendomen.

Det var ikkje innlysande at han skulle finne vegen inn i kristendomen, han var rett nok døypt inn i den engelske kyrkja, men korkje familien eller han var praktiserande. Han var ein tenkande og søkjande mann, men hans tanke var intelektuell fortviling, og hans levemåte heidenskap som han sjølv formulerar det. To personar kom til å ha stor innverknad på hans veg mot kristen tru, Frances Blogg som han vart gift med og som følgde han inn i kyrkja, og den katolske forfattaren Hilaire Belloc. Han konverterte til katolisismen i 1922, men lenge før det skreiv han apologetiske verk som "Heretic" og "Orthodoxy" som er forsvar for kristendomen mot tidsånda. Chestertons trusforsvar var på ingen måte mør kog pessimistisk, tvert imot verthan karakterisert som" the only genuinely optimistic thinker our gloomy century has produced." (Russel Sparks) Han var ein offentleg person i si samtid, og hans konversjon vekte nok sterke reaksjonar i samtidas England, slik Sgrid Undsets konversjon gjorde her til lands. Økumenikk låg framleis langt fram i tida både hos oss og i England. Sjølv oppsummerar han det slik:

"It is not the Pope who has set the trap or the priests who have baited it. The whole point of the position is that the trap is simply the truth. The whole point is that man himself has made his way towards the trap of truth, and not the trap that has run after the man."

Til dei som meinte at å konvertera til katolisismen var å gå inn i eit system som tvinga ein til akseptera visse sanningar skriv han:

"It is not really a question of what a man is made to believe but of what he must believe;what he cannot help believing. He cannot disbelieve in an elephant when he has seen one; and he cannot treat the Church as a child when he has discovered that she is his mother."

Chesterton  levde nok ikkje noko sunt liv, han var glad i mat og drikke, puritanisme og avhaldssak hadde han lite til overs for. På bilete som nok er teke i femtiårs alder er han overvektig og ser gammal ut. Våre 1936 vart han gradvis svakare, det hjelpte ikkje med pilegrimstur til Lourdes, hadde døydde sommaren dette året bare 62 år gammal. Kort før han døydde kom dominikanarpresten Vincent McNabb og song Salve Regina for han, ein hymne Chesterton sette særleg pris på. Så kunne englane  bera han inn til den evige kvila styrkt av den støtta den kyrkja han elska så høgt kunne gje han.

Det passar å avslutta med eit haustdikt:

Gold leaves 

Lo! I am come to autumn,

When all the leaves are gold;

Grey hairs and golden leaves cry out

The year and I are old.

In youth I sought the prince of men,

Captain in cosmic wars,

Our Titan, even the weeds would show

Defiant, to the stars.

But now a great thing in the street

Seems any human nod,

Where shift in strange democracy

The million masks of God.

In youth I sought the golden flower

Hidden in wood or wold,,

But I am come to autumn,

When all the leaves are gold.

Minnedagen for Den heilage Therese

 I dag 1.oktober feirar vi minnedagen for Den heilage Therese frå Lisieux(av Jesusbarnet).Ho vart fødd i 1873 og døydde i Karmel, Lisieux i 1897. Ho vart heilagkåra i 1925 og utnemd til kyrkjelærar som den tredje kvinna, i 1997. Ho er skytshelgen for misjonen, for Frankrike for søstrene i Karmel, og er kanskje vår tids mest populære helgen. Therese viser oss "den vesle vegen",  å akseptera at vi er små, svake og ufullkomen, heilt avhengige av Guds nåde.

Under har eg teke med Novenen til Therese, dvs. bøner som ein ber i ein ni dagars periode før minnedagen for å førebu oss på feiringa av denne.

NOVENE TIL DEN HELLIGE THÉRÈSE AV JESUSBARNET «Frykt ei din svakhet» 

1. Sang: «Kom, Hellig Ånd» T 8 (v. 1,3,5) 

Omkved: Kom, Hellig Ånd, kjærlighets ild, 

 kom, de fattiges Far, og leg mine sår. 

 1. Herre, du valgte meg mens jeg bare var barn,  og jeg kan kalles ditt kjærlighets verk. 

 3. Selv er jeg intet, jeg er bare svakhet. 

 Du vet det, min Gud, mitt hjerte er ikke stolt. 

 5. Og bare du, Jesus, kan skape fred i sjelen 

 i hjertet som ønsker å elske i all evighet. 

2. Lesning fra den hl. Thérèses selvbiografi «En sjels historie” 3. Sang: «Thérèses hymne til kjærligheten» T3 (v.1) 

Hvor stor og kjærlig er vår Gud, som har sett til den ringe. For evig er mitt hjertes pris kjærlighetens nye sang. 

1. Kom, du som sulter, som er tørst, du som har tungt å bære.  Som moren trøster sitt barn, slik vil Gud trøste deg. 

 Å kom med til livets kilde, frykt ei din svakhet. 

 Ha lit til Guds barmhjertige kjærlighet. 

4. Avslutningsbønn: 

Gud, vår Far, du som åpner ditt rike for de små og ydmyke, hjelp oss  tillitsfullt å følge den hellige Thérèses ”lille vei”. Før oss på hennes  forbønn frem til din evige herlighet. Ved Kristus, vår Herre. Amen.

Therese ber faren Louise Martin om løyve til å tre inn i Karmel berre 15 år gammal.

Statue i hagen  i Les Buissonnets der ho vaks opp. Frå vår vitjing i Lisieux i 2018

Heilage Therese be for oss 1