Patrick Modiano

"Jeg kan ikke gjengi de virkelig hendelsene, jeg kan bare vise frem skyggen av dem." Dette sitatet av 1800 talls diktaren Stendahl har nobelprisvinnaren Patrick Modiano sett som innleiing til sin siste roman som på norsk har fått tittelen "Så du ikke går deg bort" (Pour que tu ne te perdes pas dans le quartier). Det kunne godt også stått som overskrift over heile hans forfattarskap, for Modianos romanpersonar rører seg ikkje i det klåre daglyset, dei lever i eit skuggeland mellom draum og røyndom, der erindringsglimt kortvarig dukkar opp og stiller fleire spørmål enn dei gjev svar på.
Modianos bøker går stort sett føre seg i det Paris der han vart fødd og vaks opp, og han er blitt kalt "Den vedmodige, mystiske parisertåkens dikter".
Minne og erindring står sentralt i Modianos bøker, typisk er i så måte "Så du ikke går deg bort".  Innleiingsvis blir hovudpersonen Jean Darangane kontakta av ein person som har funne adresseboka hans og vil levera den tilbake. Mannen har og kikka i boka, og der funne eit navn som Daragane har brukt i si første bok, sjølv har han ingen erindring om personen eller kvifor han brukte det i boka, Det blir innleiing til ei reise tilbake til Jean Daraganes turbulente barndom, der minne om personar og hendingar  gradvis dukkar opp.På ein genial måte skildrar Modiano den allmennmenneskelege erfaringa av minne og erindring, ikkje som kronologisk historie men som glimt av sanseerfaring og stemning. Dei som ønskjer historiar men ein logisk byrjing og slutt vil nok bli skuffa  etter å ha lese Modianos bøker, dette er bøker for dei som kan leva med fleire spørsmål enn svar. Slik er og livet vi alle lever, vi får enkelte svar men samstundes dukkar det opp enno fleire spørsmål og vi må erkjenna at dei aller fleste får vi aldri svar på !
Patrick Modiano vart fødd i Paris i 1945, altså like etter okkupasjonen. Faren var italiensk jøde, mora flamsk, dei skilde tidleg lag og Modianos vaks opp hos mora og besteforeldre. Sjølv om han ikkje opplevde krigen har foreldras erfaring frå okkupasjonen prega mange av bøkene hans. Ein av dei mest kjende bøkene frå krigsåra er "Dora Bruder" der han med utgongspunkt i ei avisannonse som etterlyser den jødiske jenta Dora Bruder skildrar hennar moglege lagnad.
Før tildelinga av nobelprisen i litteratur i 2014 var nok Patrick Modiano lite kjent utanfor Frankrike, og bare fire av hans bøker er omsett til norsk. Etter å ha lese tre av dei på rad er eg overtydd om at han fortener ein stor lesarskare også utanfor Frankrike.

Nuestra Senora del Pino

Teror  er ein liten by på vel 13000 innbyggjarar nord på Gran Canaria. Sentralt i byen som også blir kalt "La Villa Mariana" finn vi basilikaen vigd til "Nuestra Senora del Pino" (Vår Frue av furuene, eller Pinjejomfruen). Byen er Gran Canarias religiøse sentrum, og Pinjejomfruen vart i 1914 utnemd til øyas skytshelgen av pave Pius. Festdagen er 8. september, då møtest pilegrimar frå heile øya i Teror for å feira Nuestra Senora del Pino. Madonna statua i kvitt gull som vanlegvis står over alteret i baslikaen blir bore i prosesjon gjennom byen, men før det har statua hatt eit opphald i Santa Ana katedralen i Las Palmas.
Bakgrunnen for denne feiringa må vil tilbake til 1481 for å finna. Ein gjeter skal då ha fått eit syn av Jomfru Maria i eit furutre på den staden der basilikaen ligg no. Det vart reist ei kyrkje på staden til minne om dette, den som står der no skriv seg frå 1708. Som ofte er tilfellet vaks det fram ein sterk folkeleg kultus med utgongspunkt i denne hendinga.
Sjølv ein litt kjøleg novemberdag(byen ligg 600 meter over havet) gjorde det sterkt inntrykk å gå inn i basilikaen og stilla seg framom barokkalteret med Nuestra Senora del Pino. Det vart ei fin innleiing til Adventstida.

Den heilage Elisabeth

I dag 17. november er minnedagen for Den heilage Elisabeth av Ungarn (1207-1231).
Ho er skytshelgen og inspirator for St. Elisabeth-søstrene, for fransiskanaranes tredje orden, for hjelpeorganisasjonen Caritas, for enker og foreldrelause, for sjuke, forfølgde og nødlidande. Sånn sett er ho ein helgen som kanskje er like aktuell i vår tid som i Mellomalderen.
Elisabeth var dotter av kong Andreas II av Ungarn, i familien hennar var det fleire andre heilage personar. Ho vart som 14 åring gift med Ludvig av Thuringen, men vart enke bare 20 år gammal,
Elisabeth var ei from kvinne med stor omsorg for fattige og naudlidande. Ho kledde seg enkelt og vigde livet sitt til pleie av sjuke og fattige, saman med mannen grunnla ho hospital der ho sjølv tok aktivt del i pleien av dei sjuke. Dette braut fundamentalt med livsstilen til aristokratiet og provoserte nok mange, men Elisabeth let seg ikkje knekka.
Mannens død vart eit stort tap for henne. Inspirert av fransiskanarrørsla vart ho etter hans død ordenskvinne, og held fram sitt arbeid for dei naudlidande. Hennar livsførsel vart meir og meir asketisk med harde botsøvingar og langvarig faste. Gradvis vart helsa hennar brote ned og ho døydde 17. november 1231.
Kort tid etter hennar død vart det meldt om mirakel ved grava hennar  Bare fire år einarevart ho heilagkåra av pave Gregor IX. Elisabeth vart på kort tid ein svært populær helgen, ikkje minst i Tyskland. I Marburg vart det bygd ein katedral over relikviane hennar, og dette vart snart eit kjend pilegrimsmål. Hennar store omsorg for dei naudlidande kan også i dag tena som eksempel og inspirasjon.

                                            St. Elisabeth tek seg av dei sjuke.
                                            

Vidde

Då eg var ute og jogga stakk eg innom eit antikvariat på vegen og fann Paal-Helge Haugens dikt i samling 1965-95, der  vi mellom anna  finn det lange diktet "Vidde" frå 1991. Her skildrar han Setesdalsheia, dei som gjekk føre og dei som kom etter.Og ein kan  kjenna seg att i desse bileta.

"Så fer vi her, enda ein gong
flytter kroppane våre
opp frå dalbotn, bøyer
inn over fjellbremmen:
så er vi nesten attende.

Her er det:
eit bilete nedfelt i oss
om vi er aldri så kløyvde
Vi går her medan
det tjuande hundreåret
tikkar seg fram
mot si avlsutning
og steget bakover blir lengre
for kvar dag

................

Dei som for her før:
Tore, Gunvor og Gyri
Haddvår og Såvi
og Signe med eit toårs jentebarn
ved handa, ser du dei ?
etter den gamle heievegen, dei stig
på den svingande streken
gjennom ein kjend verden

Du kan sjå dei ein augneblink, dei stig
frå fast grunn til luft og er borte
Ein skugge etter dei, ei rørslee som er att
hos oss, ein skugge som blir utydeleg
når lyng og vier legg seg inn over vegane

Sakte blir dei borte. Vi er dei
som så vidt minnest, så vidt anar
og barna våre kjem ikkje til å kjenne
desse skuggane att

..............................

Ennå er vi her
Ennå jagar fjellvinden synene bort
Ennå kjenner vi, gjennom alt
årstidenens store klokke, eg høyrer deg
du gamle tambaks-ur

som er"

Ved Brokkeøydevatn ein oktoberdag i 2015. Det er solfylt, klårt og heilt stille. Vi kan gå langs gamle stiar og veta at om ikkje lenge er vi og skuggar som kverv og vert borte.

  

Engelen viser seg for Josef

"Då han hadde tenkt ut dette, synte ein engel frå Herren seg for han i ein draum og sa:" Josef, Davids son ! Ver ikkje redd for å ta Maria heim til deg som kona di. For barnet som er avla i henne, er av Den heilage ande."
Dette verset i første kapittel av Matteus evangeliet gjev oss eit lite glimt av Jesu fosterfar Josef. Vi får eit inntrykk av ein klok og rettskaffen mann som er lydig og har tiltru til Herren. I Karmel har Den heilage Josef alltid hatt ein sentral plass som føredøme og forbedar. Ikkje minst Teresa av Avila understrekar kor viktig Den heilage Josef er for henne. Vi uttrykkjer og dette i litaniet til Den heilage Josef der det mellom anna heiter: "Josef ,du sterke helt, be for oss. Josef,  lydighetens mønster, be for oss. Josef, trofasthetens forbilde, be for oss."
Josefs møte med engelen er skildra i kunsten mellom av av den franske kunstnaren George de La Tour som eg har skreve om tidligare. Det er eit bilete som gjer eit sterkt inntrykk, vi kan levande førestella oss korleis Josef opplever dette møtet.

Forfattaren Paal-Helge Haugen har inspirert av dette bilete eit dikt som inngår i diktsamlinga
"Meditasjonar over Georges de La Tour".

"Eit sus som av fuglar
av venger oppspende mot stromen
eller slepande mot marka
Eit grep inn i natta
Ein hard neve
som klemmer saman mørk materie

Stigmata, svoltne munnar
i handflatene
Augo som har sett for mykje
og likevel tøstar

Og engelen trør inn, ordlaust
midt mellom sovande og vakne
synleg i det usynlege
Engelen
Engelens søstrer og brør

Den aldri avslutta skapinga
vibrerande gjennom rommet
gjennom alt

Frå ingen stad
kjem det forklåra lyset
som fløymer ut
av handa som held lyset."

Litani til vår heilage mor Teresa av Jesus

Jubileumsåret for Teresa frå Avila, det er 500 år sidan ho vart fødd. Karmelittnonnene i Tromsø har laga eit vakkert lite hefte med tekstar av Teresa, illustrert med ikonbilete frå sentrale hendingar i livet hennar. Fint å meditera over ! Dei har og oversatt "Litani til vår hellige mor Teresa av Jesus" som er skreve av karmelittnonnene i Szczecin i Polen. Det er skreve etter mønster av Allehelgenslitaniet.

Eit utdrag:

Hellige Maria

Hellige Teresa av Jesus

Guds venninne

Faderens datter, brennende av kjærlighetens ild

Den korfestedes brud

Du som elsket Herrens menneskenatur

Du som lyttet til Den Hellige Ånd

                      *

Hellige Teresa , be for oss.

At vi må bli verdige til Kristi løfter

                   

                     *

Sannhetens Gud, din Visdom har innbudt oss til å spise

livets brød og drikke Rikets vin. Hjelp oss å legge alt

blendverk bak oss, slik at vi ved å leve for deg alene kan

gjøre fremgang på bønnens vei og sammen med din

tjenerinne Teresa ta del i Lamets evige bryllupsmåltid.

Ved Kristus, vår Herre. Amen.

Lux Perpetua

Allehelgensdag. Vi minnest alle dei som har gått føre oss, kjente og ukjente heilage. Vi vonar at dei får evig kvile og at det evige lyset skal skina for dei !

Requiem aeternam dona eis domine et Lux perpetua luceat !

Poeten  George Mackay Brown (1921-96) frå Stromness på Orkenøyane har eit vakkert lite dikt om dette. Som i mykje av diktinga si brukar han bilete frå dagleglivet på heimplassen, naturen og årstidene, og knyter det saman med det store og evige som vi berre audmjukt kan bøya oss for.

Lux Perpetua

A star for a cradle

Sun for plough and net

A fire for old stories

A candle for the dead

              *

Lux Perpetua

By such glimmers we seek you.

                                Kvinnherad kyrkje ein vinterkveld