Sjukdom hos statsleiarar i eit kontrafaktisk perspektiv.

 Innlegg i Dag og Tid 31. mars i år.

Sjukdom hos statsleiarar i eit kontrafaktisk perspektiv.

Med stor interesse las eg Bernt Hagtvets artikkel om Stalins død. Med hjartesjukdomar som fagområde og interesse for historie er eg oppteken av sjukdoms innverknad på realpolitikk. Når eg ser det ikoniske bilete frå Jalta- konferansen, er det sjukdomen desse tre har til felles som slår meg. Dei er alle storrøykarar, dei har høgt blodtrykk og utbreidd arteriosklerose (åreforkalning), og dei døyr alle  av slag . Nokså parallelle sjukehistoriar finn  vi og hos  Lenin og  president  Woodrow Wilson.

Churchill levde ikkje eit sunt liv, og som Stalin hadde han høgt blodtrykk, fleire større og mindre slag også etter at han vart attvalt i 1952. Men han var  likevel over 90 år gammal då han fekk eit siste slag i 1965, og sovna roleg inn i heimen sin .

Mest interessant er kanskje Franklin D. Roosevelts sjukehistorie og død. I 1944 vart han attvalt for ein fjerde periode, men han var ikkje så frisk  som lækjarane hevda. Admiral og lækjar  McIntire uttalte: «His present health is excellent». På Jalta verka han svekka og Churchills lækjar gav han maksimalt eit par månadar igjen å leva. Han fekk rett, to månadar seinare om morgonen 12. april  fekk Roosevelt  brått sterke smerter i bakhovudet, han vart medvitslaus og døydde etter eit par timar. «Som lyn frå klar himmel» skreiv avisene, ikkje noko kunne vera lengre frå sanninga. Roosevelt hadde i 1935 eit normalt blodtrykk, seinare steig det gradvis til ekstreme verdiar, under Jalta- konferansen 260/150. Det var og  teikn på komplikasjonar frå hjarta og nyrene. Alarmklokkene mine ville ringt  stilt overfor ein slik pasient, det gjorde dei ikkje for presidentens lækjarar. Det er fleire grunnar til det, på denne tida hadde ein mangelfull kunnskap om faren ved høgt blodtrykk, og det var heller ikkje effektive medisinar tilgjengelege. Sannsynlegvis var Roosevelt svekka både fysisk og mentalt, og hadde ikkje krefter til å stå opp mot Stalin på Jalta?

Høgt blodtrykk og slag  var hyppig på 1900 talet både hos høg og låg. I dag har vi ei rekkje effektive medisinar, dessutan akutt intervensjon både ved hjarteinfarkt og hjerneslag. Det spennande kontrafaktiske spørsmålet er om historia hadde teke ein anna retning dersom desse statsleiarane hadde hatt tilgang på det dagens slag – og infarktpasientar har ?

I 1995  markerte tidsskriftet The New England Journal of Medicine at det var 50 år sidan Roosevelts død, og trykte ein artikkel der det avslutningsvis står: «In retrospect, one cannot help but wonder what course  history have taken had modern pharmacotherapy been available to control FDR`s blood pressure.» Svar får vi ikkje, men kontrafaktisk historie kan kanskje gje oss litt innsikt i  alt det tilfeldige som styrer dei store linjene i politisk historie !

St. Thérèse i Dublin

 

Eg les igjennom gamle tekstar og  kjem  til januar 1998, det er 25 år sidan. Eg er på leiting etter ein retning i livet som eg eit par år seinare skal finn i Den katolske kyrkja og etterkvart i Karmel.

«Katolisismen byrjar igjen å bli eit levande nærver i livet mitt. Kanskje var det opplevinga i Irland som starta det ? Eg les «Priere de chaque jour» og Ordinaire de la mess», og opplever at det gjev meg noko.

Eg gjekk altså rundt i Dublin denne laurdagsettermiddagen, eg prøvde å følgja ei rute som stod omtalt i guideboka, men halvvegs kom eg ut av denne ruta (eller vart leda?) eg kom inn i eit par trange gater, og det låg det ei lita kyrkje vigd til St. Thérèse av Lisieux. Eg gjekk inn og tente eit lys for St. Thérèse, gjekk så ut og kom tilbake til messe klokka seks.  I mellom tida sat eg åleine på ein pub og drakk eit par øl. Med ein gong eg kom tilbake til kyrkja fall ein stor ro over meg, eg følte at eg var trygg på ein så sterk måte at eg ikkje kan hugsa sist gong det skjedde. Etter som messa skrei fram vart denne kjensla berre sterkare. Eg kjende meg heime, her høyrte eg til, eg ønskte berre at dette måtte vara lenge, lenge…… Den sterke kjensla av indre fred følgde meg lenge etterpå.

Kanskje var ikkje dette ei tilfeldig hending, kanskje var det ei styring i det ? Kanskje var det heller ikkje tilfeldig at denne kyrkja var vigd til St. Thérèse ?»

Ikkje bilete frå Dublin men Notre Dame de Victoire i Paris.

Alice Oswald

 Eg vart merksam på den engelske poeten Alice Oswald ( f.1966) i ein artikkel av litteratur professor Janne Stigen Drangsholt. Ho skriv om Langfredag og refererar til diktet «Field» av Alice Oswald. Det er eit dikt med konkrete bilete, ho står på eit jorde bak huset, det er midnatt, verda er omgjeve av eit vått mørkre. Påskenatt, det djupaste mørkre, sjelas midtvinter. Men mørkret opnar seg gradvis mot det som skal koma,etter natt alltid morgon, etter vinter alltid vår. Etter påskenatt kan verda fødast på ny.

Field
Easternight, the mind’s midwinter
 
I stood in the big field behind the house
at the centre of all visible darkness
 
a brick of earth,  block of sky,
there lay the world, wedged
between its premise and its conclusion
 
some star let go a small sound on a thread.
 
almost midnight – I could feel the earth’s
soaking darkness squeeze and fill its darkness,
everything spinning into the spasm of midnight
 
and for a moment, this high field unhorizoned
hung upon nothing, barking for its owner
 
burial, widowed, moonless, seeping
 
docks, grasses, small windflowers, weepholes, wires

Biography

Alice Oswald is one of the most important poets writing in Britain today, and also one of the most elusive. Her six collections combine the English traditions of nature poetry, history, myth, and lyric; moving genres and forms, she has written a book of poems about flowers, a reshaping of The Iliad, short lyrics, and a book-length poem about the people (present and past) and animals that make up the life of a river. Her work is characterised by a quiet, patient attention to voice, including use of dialect. She lives in Devon. 

Påske i Clervaux

 Om påskefeiring i benediktinerklosteret i Clervaux 1978. Det er skreve for St.Ansgarsnytt til påske 2001.

Velsigna påskehøgtid

 Den katolske påskefeiringa visualiserar påskebodskapen på ein sterk og overtydande måte. Gjennom symbol, tekstar og gjentaking av desse sentrale hendingane i Evangeliet kjem vi tett på bodskapen. Frå askeonsdag som innleiing til fasttida, gjennom Palmesøndag med prosesjon og palmegreiner og lesing av heile Kristi lidingshistorie. Så Skjærtorsdag md innstiftinga av eukaristien og prestens symbolske fotvasking av tolv  menn, overføringa av sakramentet til eit førebels tabernakel inntil Langfredag med fokus på korset, lidinga og døden. Igjen heile lidingshistoria opplest og så avdukinga og hyllinga av korset som alle dei tilstadeverande er med på. Så natt og mørkre inntil feiringa påskenatt med Kristi oppstode og siger over døden. Det heile startar ute md bål og tenning av det store påskelyset. Så alle dei små lysa som alle held i handa under heile den lange rekkja av bibeltekstar. Gloria med klokkene som har tidd sidan Skjærtorsdag, så  opptaking av konvertittar i Kyrkjas fulle fellesskap, forbønene  og fornyinga av dåpsløfta for alle. Så eukaristi og kommunion, det store fellesskapet i den uiverselle Kyrkja ! Så er vi ved  midnatt og kan avslutta med god mat og drikke og hyggeleg samver !

Antifon : Kristus er oppstanden og har opplyst sitt folk, det folk han forløste med sitt blod. Halleluja !

Palmesøndag

 Palmesøndag og inngangen til « Den stille veka». Slik skriv Den heilage Andreas frå Kreta som levde på 600- talet:

« Slik er det vi skal underkaste oss Kristus, ikke ved å bre klær foran ham eller strø veien med døde kvister eller grener, materie som visner, og som bare for noen timer er en fryd for øyet. Nei, la oss bre ut foran hans egen nåde, eller oss selv iført ham, for « er vi døpt til Kristus, har vi iført oss Kristus» altså rettferdighetens klær. Vi som først var røde som skarlagen på grunn av synden, vi er senere blitt hvite som ull ved dåpens renselse. Det er ikke skarlagenets  palmegrener vi skal bære frem for dødens seierherre, men seierens trofe. La oss idag, i det vi vifter med sjelens åndelige grener, sammen med barna rope ut de hellige ord: « Velsignet være han som kommer i Herrens navn, Israels konge».

Frå feiringa av Palmesøndag - Kristi inntog i Jerusalem. St.Ansgar menighet i Kristiansand.

Out of the ordinary

 « Out of the ordinary»  er  tittelen på den skotske poeten Kenneth Stevens diktsamlinga frå 2020. Det er den femtande diktsamlinga til denne produktive forfattaren busett i Argyll på Skotlands vestkyst. Eg har tidlegare skreve om han og sitert frå hans lyriske produksjon. Diktinga hans er inspirert av Skotland, folket og ikkje minst landskapet gjennom årstidene. Eit anna sterkt element er den keltiske spiritualiteten tydeleg i boktitlar som Iona og St.Columba. Det er og tydeleg i denne diktsamlinga , der den siste delen er eit langt påskedikt og såleis passar godt desse dagar ved inngongen til påskefeiringa! Kenneth Steven knyter gjerne landskapet og det daglegdagse til det andelege, det blir på ein måte ein inngangsport til det heilage. Døme på det er titteldiktet « Out of the ordinary»

out of the ordinary

big enough to build a house that`s open                                                                                                           to those who yearn that God might enter in,

and breath light through the dark that we have made

out of the ordinary love that spreads

wide her arms, embracing those

left by the side of the road, who’ve heard

time after time they are not good enough

out of the ordinary God that comes

into life not to kill joy but to kindle it, a God

who’s crossed out all our wrongs and welcomes us

back home with happiness,

Bigger than we ever could believe

Naturen, det vakre og det gode men og døden og sorga som i diktet « Dan» om den døde skulekameraten eller «Dad» som er « blown away» som dragen frå barndomen som han ikkje kan finna i alle kassane på loftet. Boka sluttar med diktet « Way», om det som er påskas bodskap.

If I were to touch his feet

I would feel the journey

that took three years to live

three days to heal.