Dei uskuldige barn i Betlehem

På flukt til Egypt 
13 Då dei var farne, synte Herrens engel seg for Josef i ein draum og sa: «Stå opp, ta barnet og mora med deg og røm til Egypt, og bli der til eg seier frå! For Herodes kjem til å leita etter barnet og vil drepa det.» 14 Han stod opp, tok barnet og mora og drog til Egypt same natta. 15 Der vart han verande til Herodes døydde. Slik skulle det oppfyllast, det Herren har tala gjennom profeten:
           Frå Egypt kalla eg son min. 
Barnemordet i Betlehem 
16 Då Herodes skjøna at vismennene hadde lurt han, vart han brennande harm. Han sende ut folk og drap alle guteborn i Betlehem og nabolaget som var to år eller yngre; dette svara til den tida han hadde fått vita av vismennene. 17 Då vart det oppfylt, det som er tala gjennom profeten Jeremia:
          
    18  I Rama høyrest skrik,
           gråt og høglydt klage:
           Rakel græt over borna sine
           og vil ikkje la seg trøysta.
           For dei er ikkje meir. 


I dag 28. desember  feirar vi minnedagen for dei uskuldige barna som vart drept av kong Herodes slik det er skildra av evangelisten Matteus. Kong Herodes var ein brutal herskar  som regjerte mellom år 37 og år 4 før Kristus. Han var  som mange diktatorar fanatisk oppteken av å fjerna alle trugsmål mot sin eigen posisjon, og stod ikkje tilbake for å myrda eigne slektningar. Sånn sett er ikkje historien om drapa på alle gutebarn i Betlehem usannsynleg sjølv om vi ikkje finn dette i  andre kjelder enn evangelia. Etter legenden skal det ha vore snakk om mange tusen barn. Det er anslått at Betlehem på denne  tida hadde omlag tusen innbyggjarar, og antall gutebarn under to år var då neppe meir enn eit par titalls, og kanskje ikkje verdt å nemna mellom alle Herodes andre misgjerningar ?

Sjølv om Stefan vert rekna som kyrkjas første martyr har dei usuldige gutebarna blitt æra som martyrar frå dei første hundreåra. Dei var "Flores martyrum"(martyrenes blomar) i det dei døydde ikkje bare for Kristus men i staden for Kristus. Dei vert og rekna  som ein av Marias sju smerter. Minnedagen er blitt feira iallfall frå 400 talet på litt ulike dagar etter ulike tradisjonar( armenarane  feirar dagen  mandag etter andre søndag etter pinse). Det har lenge vore tradisjon for barn i Betlehem å samlast i Fødselskyrkja og synga hymner til desse "Flores martyrum" som vitna om frelsaren sjølv om dei enno ikkje hadde møtt han.

Drapet på dei ukuldige barna har vore eit populært motiv i kunsten, Den hollandske kunstnaren Pieter Bruegel d.e (1525-1569) set fortellinga inn i si eiga samtid der spanjolane gjekk brutalt fram mot sivile i Flandern.
Sånn sett blir dette ei aktualisering også for vår tid, overgrep mot barn er diverre ikkje noko som  berre høyrer fortida til.

                   Pieter Bruegel d.e : Massakren på dei uskuldige

Advent

Frå dagens tekst til Matutin av Den heilage Ambrosius av Milano:

" Da engelen hadde forkynt mysteriet for jomfru Maria, forkynte han også for henne at den eldre og ufruktbare kvinnen hadde unnfanget, for å bygge opp under troen ved et eksempel som viste at alt Gud vil, er det mulig for ham å gjøre.
Da Maria hørte dette, skyndte hun seg gledesstrålende opp i høylandet, ikke fordi hun ikke trodde på forutsigelsen, ikke fordi hun var usikker på budkapet, ikke fordi hun tvilte på eksempelet, men i glede over løftet og fordi hun samvittighetsfullt ønsket å gjøre seg nyttig. Hvor skulle hun vel skynde seg hen, hun som var fylt av Gud, om ikke i høyden? Den Hellige Ånds nåde er ukjent med trege kraftanstrengelser . Og straks viste de gode virkninger av Marias herkomst og Herrens nærvær seg: Samtidig med at " Elisabet hørte Marias hilsen, hoppet barnet i hennes liv av fryd, og hun ble fylt av den Hellige Ånd."

Responsorium: " Salig er hun som trodde, for Herrens løfte til henne skal gå i oppfyllelse. Og Maria sa: Min sjel opphøyer Herren."

Eit av George Mackay Browns mange juledikt:

Christmas

"Toll requiem", said sun to earth,
As the grass got thin.
The star-wheel went, all nails and thorns,
Over mill and kirk and inn.

The old sun died. The widowed earth
Tolled a black bell.
"Our King will return", said root to bone,
To the skeleton tree on the hill.

At midnight, an ox and and ass,
Between lantern and star
Cried, Gloria.....Lux in tenebris...
In a wintered byre.

Gaudete søndag

"Gled dykk alltid i Herren ! Endå ein gong vil eg seia:Gled dykk ! Lat alle menneske få kjenna kor godhjerta de er. Herren er nær." ( Fl. 4, 4-5)

3. søndag i Advent blir kalla Gaudete søndag etter inngongsverset for dagen i Paulus brev til filipparane. Den liturgiske fargen er rosa ikkje fiolett som resten av Advent. Det er eit uttrykk for at advents fiolette farge er blanda med julehøgtidas kvite, eit teikn på von og glede. Gaudete søndag viser til julehøgtidas feiring av inkarnasjonen, men viser og framover i forventning om at Kristus ein dag skal koma igjen.
Dagens andre lesning frå Jesaja understrekar det same:

" Herren Guds ande er over meg, for Herren har salva meg. Han har sendt meg for å forkynna ein god bodskap for hjelpelause, for å forbinda dei som har eit knust hjarte, ropa ut fridom for dei som er i fangenskap, og frigjering for dei som er  bundne, for å ropa ut eit nådens år frå Herren." (Jes.61)

Frå i morgon 17.des til 23.des. syng vi under tidebønene dei såkalla O-antifonene  som har fått det navnet avdi dei alle blir innleia med vokatativen O (Å)

17. desember : O Sapientia  (Visdom)
18. desember: O Adonai  (Herren)
19. desember: O Radix Jesse (Jesse rot - Isais stubbe)
20. desember: O Clavis David  ( Davids nøkkel)
21. desember: O Oriens (morgengry)
22. desember :O Rex Gentium ( folkefyrtse)
23. desember: O Emmanuel

Kaldeisk kyrkje i Södertälje

" Här skal människor bli förvanlade av mötet med Jesus  Kristus, leva av hans kärlek og förmedla den til alla omkring sig" sa biskop  og kardinal Anders Arborelius i samband med innviginga av ei ny kaldeisk kyrkje i Södertälje. Med det får meir enn tusen kaldeiske familiar i byen sitt eige gudshus.
Sverige har ei stor gruppe med kristne innvandrarar frå Midt-Austen og mellom dei mange kaldeiske kristne frå Irak. På verdsbasis tel dei litt over 2,5 millionar personar. Dei kaldeisk kristne er formelt katolikkar men har sin eigen orientalske liturgi. I Sverige er dei ein del av det katolske bispedømet med biskop Anders Arborelius som overhovud,
Tilstades ved innviinga av kyrkja vigd til Jomfru Maria var også den kaldeiske patriarken Louis Raphael Sako.
"Ni har kommit hit til Sverige med en uppgift, att bygga upp Kristi kyrka i detta land og sprida troens, hoppets og kärlekens budskap." sa biskop Anders vidare og karakteriserte Södertälje som  "Sveriges nya Jerusalem,"

Djupet innanfor dei små ting

I den vesle prosalyriske teksten " Det blå huset" skriv nobelprisvinnar Tomas Tranströmer:
"En motor på vattnet långt borta tänjer ut i sommarnattens horisont. Både glädje och sorg sväller i dagens förstoringsglas, Vi vet det egentlig inte, men anar det: det finns et systerfartyg til vårt liv, som går en helt annan trad. Medan solen brinnar bakom öarna."

Og i teksten Funchal: " Vi blir starka av dem, men också av oss själva. Av det inom oss som den andre inte kan se. Det som bare kan möta sig själv. Den innersta  paradoxen, garageblomman, ventilen mot det goda mörkret. En dryck som bubblar i tomma glas. En högtalare som utsänder tystnad. En gångstig som växer igen bakom varje steg. En bok som bara kan lesast i mörkret."

I "Våren" av Karl Ove Knausgård fann eg dette som rører ved noko av det same som Tranströmer skildrar:
"Greinene på trærne var skire, men man så fortsatt mellom dem, i motsetning til hvordan det ville være om bare noen uker, da ville det vokse så tett at det var som å kjøre gjennom en korridor. Jeg kastet små blikk innover i skogen, og på grunn av farten var det rommet mellom trærne som steg fram, og bunnen, det beige teppet av langt, men flatt gress som bjørkestammene vokste opp fra. Noe i meg identifiserte følelsen av å gå på det gresset, fra den gang jeg var liten og gikk rundt i skogen hele året, da jeg uten å vite det bygde opp et reservoar av naturfølelse, som kunne løsne som et skred om noe uventet vekket dem - lyden av en fugl om våren, den kjølige, liksom blanke luften en sommermorgen, lukten av våt snø om vinteren, tåke i mørkret en høstkveld."

Dette djupet som ligg under små daglegdagse sanseintrykk. Dette universet som kan opna seg på eit sekund av ein lyd, eit luktstreif, eit lysglimt, alt det vi tek i mot men som oftast glir vidare utan å gje større inntrykk. Men så brått denne "dryck som bubblar i tomma glas" , vi kan ana "systerfartyget", det parallelle livet vi ikkje valde og som vi kan kan høyra passera farleg nær når vi vaknar om natta.
Ei stripe i svevnen, eit liv utanfor livet, eit djup under kvardagen!

Festen for Marias upletta unnfanging

I dag 8. desember er ein viktig katolsk minnedag, " Festen for Jomfru Maruias upletta unnfanging" -
- " Immaculate Conception Beatae Mariae Virginis".  At Maria var fri frå arvesynd var ein del av kyrkjas lære alt frå Oldkyrkja, men vart gjort til eit dogme av pave Pius IX  først i 1854. Erklæringa av dette dogmet skapte mykje strid både innad i kyrkja, og vart naturleg eg nok kritisert både av protestantar og ortodokse. Men dogmet gav utan tvil ein sterk stimulans til Maria dyrkinga, noko som mellom avspegla seg i openberringane i Lourdes i 1858, der Maria skal ha sagt til Bernadette Soubirous " Eg er den upletta unnfanging." Mange såg på dette som ei stadfesting av dogmet.
Minnedagen i dag har lang tradisjon ikkje minst i fransiskanarordenen, dei stadfesta i 1621 "Den upletta Mor" som sin høgste vernehelgen. Dominikanarane var meir skeptiske av teologisk grunnar, men både karmelittar og jesuittar la sterk vekt på feiringa av festen for Marias upletta unnfanging.

Anselm av Caterbury: " Himmel og stjerner, jord, elver, dag og natt - alle ting som ble skapt til menneskenes gagn - lykkeønker nå hverandre, for ved deg, å Frue, har de gjenfunnet skjønnheten de en gang tapte, og ved deg er en ny og uutsigelig nåde skjenket dem."

Maria statue der Maria viste seg for seks ungdomar i Medjugorje 24. juni 1981.

Den heilage Nikolas av Myra

I dag 6. desember feirar vi minnedagen for Den heilage Nikolas av Myra, biskop i Myra i Vesle-Asia og ein av dei mest populære helgenar både i den vestlege og austlege kyrkja. Han er skytshelgen for uttalige byar, provinsar, land og yrkesgrupper. Han levde omlag 280 til 345, han skal ha døydd 6. desember og difor er denne dagen gjort til minnedag. Ellers er det lite vi veit om livet hans, men han skal ha delteke på kyrkjemøtet i Nikea, og tek sterkt til orde mot Arius lære (arianismen). Mange myter og historiar knyter seg til Nikolas både før og etter hans død. Han gav gåver til fattige og trengande, hjelpte folk i havsnaud og svolt. At han var så gavmild har vorte tranformert inn i den moderne figuren Santa Claus gjennom folkelege og kommersielle mekanismar. Då muslimane la under seg heile Vesle-Asia inkluderte det også Myra, folk flykta opp i fjellet og berre eit par munkar var igjen og vakta relikviane. Italienske byar ville ha kloa i Nikolas lekam og sjøfolk frå Bari i Sør-Italia fekk til slutt tak i han og tok Nikolas relikviar med til Bari i 1087. Dei er  framleis å finna i basilikaen der. Det gjorde ikkje  Nikolas mindre populær i Europa, kultusen nådde heilt til Skandinavia og i vårt land har vi mellom anna Eidsborg stavkyrkje i Telemark som er vigd til han. Kyrkja hadde ei undergjerande statue som om sommaren vart bore i prosesjon ned til ein innsjø.
Men i Myra (no Demre) finn vi berre den tomme sarkofagen i den restaurerte kyrkja som  er  blitt ein turistattraksjon og ikkje eit levande pilegrimsmål. Vi sit att med den kommersielle og utvaska versjonen Santa Claus, men kanskje er likevel  litt av kjernen  i denne figuren den gåvmilde og fromme biskop Nikolas ?

Frå dagens tidbøner: " Herre, vi ber om din miskunn. Gi oss på forbønn av den hellige Nikolas din bistand i alle trengsler, så veien til frelse alltid må være åpen for oss."