Sergej Rachmaninovs vigilie

Innleiinga på Sergej Rachamaninovs Vigilie for heile natta som og  noko feilaktig blir kalla Vesper.

"The fourfold call to worship: each invocation begins with the marmoreal sound of full loud Russian chorus and dies away to a reverent hush.
Amin’.
Priiditye, poklonimsya Tsarevi nashemu Bogu.
Priiditye, poklonimsya i pripadyom
Khristu Tsarevi nashemu Bogu.
Priiditye, poklonimsya i pripadyom

samomu Khristu Tsarevi i Bogu nashemu.
Priiditye, poklonimsya i pripadyom Yemu.

Amen.
O come, let us worship before the Lord our Maker.
O come, let us worship and fall down
before the Lord Christ, our God and Maker.
O come, let us worship and fall down
and kneel before the Very Christ,
our God and Maker.
O come, let us worship and fall down before Him."

Eg lyttar til Sergej Rachmaninovs Vigilie for heile natta ( russisk: vsjenoshchnoe bdeniye, gresk:agrypnia, latin: vigilie) som han komponerte over to veker våren 1915. Såvel tekst og tonar er basert på den ortodokse liturgien, vigilien som blir framført gjennom heile natta før store festdagar. Det er ved sida av pianokonsertane og den andre symfonien dei meste kjende verka hans.
Sergej Rachmaninov vart fødd inn i ein velståande godseigar familie i nærleiken av Novgorod i 1873 og døydde i California i 1943 nær sytti år gammal.
Fødselsåret 1873 gjev meg assosiasjonar, då vart ved sida av min eigen bestefar også to andre personar fødd som har hatt stor innverknad på meg, nemleg den franske forfattaren Charles Peguy og karmelittnonna og helgenen Therese frå Lisieux. Så kan eg knyta enno ein viktig person til dette årstalet !
Farens dårlige pengedisposisjonar førte til at familien vart tvungne til å selga godset og flytta til St.Petersburg. Det kullkasta farens planar for Sergejs karriere ,og han fekk høve til å dra til Moskva og studera komposisjon. Hans første symfoni vart ingen suksess og Rachamaninovs fekk ein psykisk knekk, men han kom seg på fote igjen takka vera psykoanalytikaren Nikolaj Dahl, som han takk ved å tileigna han den andre klaverkonserten.
Rachmaninovs vigilie vart framført i Moskva i våren 1915 og vart ein suksess, men revolusjonen to år seinare førte til at den vart forbode å framføra.
I 1917 drog Sergej Rachmaninov med familien frå Russland til Skandinavia og året etter kom dei seg til USA på eit norsk skip, der vart han verande resten av livet bare avbrote av turnear i Vest-Europa.
Det meste av det han komponerte vart til i tida før han forlet Russland, og lik mange andre som har forlete heimlandet vart livet prega av lengting og nostalgi. "Bare ett sted er stengt for meg og det er mitt eget hjemland - Russland" , seier han i et intervju i 1930.

Vigilien, nattsongen har hatt sin plass i den kristne liturgien frå midten av den andre hundreåret. Natta var ei god tid for bøn, det vart mørkt og lettare å konsentrera seg og unngå alle distraksjonar som dagen førte med seg. Praksisen har også sitt klare bibelske føredøme: " I dei dagane gjekk han ein gong opp i fjellet og ville be, og han vart der heile natta i bøn til Gud." (Luk.6.12)
Vigilien i ortodoks tradisjon vart sunge natta før dei store festdagane, men og til dels frå laurdag til søndag før eukaristi feiringa. Rachmaninov kjente alt frå barndomen til den ortodokse liturgien, og var inspirert av den  både i  vigilien, men og i den storslagne Johannes Krysostomos liturgien som han komponerte i 1910. Verket som noko feilaktig vert kalla vesper utgjer 15 delar.Berre den første delen er henta frå den ortodokse kveldsbøna, vesper. Høgdepunktet kjem mot slutten, mot morgonen er det to tropariar til Oppstoda og til sist ein kontakion til Theotokos, Guds Mor. Som i all ortodoks liturgi er det ein raud tråd, tilbedinga av Kristus som har overvunne døden og stått opp igjen.

Lenke til Rachmaninovs vesper framført av St.Petersburg kammerkor.

https://www.youtube.com/watch?v=VIxQ_B3Wpzg