onsdag 31. oktober 2012

Simone Weil

”Jeg har hele tiden holdt meg nøyaktig på dette punkt, på terskelen til Kirken, uten å bøye meg, urørlig , έν ύπομονη – en hypomoné (ventande tolmodig)   -  dette ordet er langt vakrere enn patientia. Bare mitt hjerte er nå, for alltid håper jeg, ført bort og gjemt i Det Hellige Sakramentet opp på alteret….”
Slik skriv Simone Weil ( 1909 - 1943) i  "Et brev om den indre livsvei".  Det er eit av breva ho skreiv til dominikanerpater Perrin på slutten av livet. Her gjer ho greie for kvifor ho vel å stå utanfor kyrkja trass i at ho langt på veg deler den kristne trua. Hennar kall er å stå utanfor . "Det står for meg at det er Guds vilje at jeg ikke skal tre inn i kirken."
Heilt frå eg første gong høyrte om henne har eg vore fascinert av Simone Weil, som på mange måtar er ein av dei mest spennande kvinnelege tenkjarane frå det tjuande hudreåret. Det er ikkje lett å karakterisera og plassera henne i dei store retningane i historia, eller rettare sagt det er umogleg. Simone Weil vart fødd inn i ein velståande, sekulær jødisk familie i Paris. Tidleg viste ho store intelektuelle evner og studerte filosofi og underviste seinare i dette faget. Ho lærte både gresk og sanskrit og fordjupa seg i såvel gresk filosofi som Bhagavad Gita. Men kanskje vel så karakteristisk for henne som filosofien var den djupe medkjensla og solidariteten ho alt frå tidleg barnealder opplevde i forhald til alle lidande. Seks år gammal nekta ho å eta søtsaker så lenge heller ikkje soldatane på Vestfronten fekk det same. Seinare engasjerte ho seg politisk på venstresida, men vart aldri formelt medlem av kommunistpartiet og marxismen som ideologi skreiv ho kritisk om. Det var ikkje ideologi som dreiv henne men ei sterk solidaritetskjensle med arbeidarklassen. Ho levde som ho lærte, noko som førte til at ho lenge arbeidde som vanleg arbeidar ved samlebanda i Renault fabrikken.Seinare melde ho seg frivillig i den spanske borgarkrigen på republikansk side, men vart sendt heim etter kort tid pga. ein skade.  Ho hjelpte tyske kommunistar å flykta frå naziregimet, og sørgde for at Trotsky fekk bu hos foreldrene hennar i Paris. Samstundes argumenterte ho for at kommunistiske byråkratar kunne bli like undertrykkande som kapitalistane. Då krigen braut ut melde ho seg til den franske motstandsrørsla, helst ville ho vore ved fronten, men helsa var så dårleg at ho vart sette til kontorarbeid i England. Her døydde ho av tuberkulose i august 1943. Ho skreiv ikkje store filosofiske verk, det meste var kort og fragmentarisk om filosofiske, sosiale og politiske spørsmål ,og dei siste åra sterke peronlege vitnemål om hennar veg til kristendomen. I etterkrigsåra var det ei aukande interesse for tankane hennar, så ulike personar som T.S. Eliot, Albert Camus og pave Paul VI var inspirert av Simone Weil.

Simone Weil var jøde men har vorte kritisert for at ho i stor grad tok avstand frå jødisk  religion og kultur. Dette i motsetning til ein annan jødisk intelektuell som fann vegen til kristen tru, nemleg Edith Stein. Edith Stein vart karmelittnonne, martyr og helgen. Simone Weil vart aldri det, ho døydde av sjukdom utan å ha blitt teke opp i kyrkja. Likevel er ho ein slags helgen, og iallfall ein kristen mystikar. Ho har blitt karakterisert som skytshelgen for  dei som står utanfor, for outseidarane, dei som aldri fann sin plass i fellesskapet eller kollektivet. Ho er ei røyst som ropar i øydemarka, ei levande kvinne full av motsetningar og pardoks, og likevel med ei innsikt i  mysteriet som det er få andre som har hatt.  I "Et brev om den indre livsvei" fortel ho levande om religiøse opplevingar i ein liten landsby i Portugal, i Assisi og i benediktinarklosteret Solesmes der ho tilbrakte 10 dagar i påska 1938. Ho skriv om dette: " Da jeg tidligere dannet meg mine tanker om gudsproblemets uløselighet, hadde jeg ikke forutsett en slik mulighet, en slik reell kontakt her nede, ansikt til ansikt, mellom Gud og mennesket." Likevel vel ho å stå utanfor, kanskje for di det er så mykje der ho og vil favna, kanskje i solidaritet med alle dei lidande som aldri finn sin plass?
I eit av breva frå 1942 skriv ho noko som oppsummerar alt dette, og som for meg  er noko av det vakraste som er skreve:  "Hvorfor skulle jeg da bekymre meg mer om dette ? Det er ikke min sak å tenke på meg. Min sak er å tenke på Gud. Det står til Gud å tenke på meg."


torsdag 25. oktober 2012

Den koptiske kyrkja

Det er ikkje så lenge siden bare få interesserte hadde kunnskap om dei kristne kyrkjene i Midt-Austen generelt, og Den koptiske kyrkja spesielt. Det siste årets omveltningar i ei rekke land i regionen har gjort at situasjonen for dei kristne har blitt dagsaktuell. Dei kristne minoritetane er ofte hardt pressa av det muslimske fleirtalet, og mange har emigrert til Europa eller Nord-Amerika.
Etter koptisk tradisjon kom kristendomen til landet  med apostelen Markus i det første hudreåret.  Egypt og særleg byen Aleksandria kom til å spela ei viktig rolle dei første tre-fire hundreåra etter Kristi fødsel. Det er nok å peika på den monastiske tradisjonen som oppstod her mellom dei såkalla ørkenfedrene. Koptisk som framleis vert nytta som liturgisk språk har utvikla seg frå det gamle egyptiske språket og koptarane har sett på seg sjølve som arvtakarar etter dei gamle egyptarane. Den koptiske kyrkja braut med resten av kyrkja på kyrkjemøtet i Kalkedon i 451. Striden dreia seg om definisjonen av Kristi guddomelege og menneskelege natur.I dag har dettte mest historisk betydning, og koptarane har kome til semje med dei ortodokse om at dette dreier seg mest om språklege nyansar. Etter at dei arabiske muslimane invaderte landet på 600 talet har kyrkja gradvis vorte svekka, men er framleis levande i det moderne egyptiske samfunnet. Ein reknar med at det er over 10 millionar koptarar i Egypt og ca 18 millionar totalt i verda. Dessverre har dei opplevd aukande press frå majoriteten i landet dei siste åra, fleire tragiske terroraksjonar er det mest tydelege bilete på det.
Den koptiske paven Shenouda som var høgt respektert også utanfor kyrkja , døydde i mars i år. Ein held no på å finna ein etterfølgjar, og  i dag er det fem aktuelle kandidatar alle med klosterbakgrunn. Til slutt skal ein stå igjen med tre kandidatar før eit tilfeldig utplukka barn med bind for augene skal utpeika den som vert ny pave. Etter koptisk tru er det naturlegvis Guds forsyn som styrer barnet.
To viktige hendingar i det siste markerer støtte til koptarane. For det første fakkeltoget i fleire norske byar til støtte for dei kristne i Midt-Austen. For det andre publiseringa av "Koptiske skrifter" i serien "Verdens hellige skrifter", tilrettelagt av Hugo Lundberg. Boka innheld ei klargjerande innleiing av oversetjaren, og eit utval skrifter frå tidleg koptisk tradisjon. Ein del er preiker eller parafraser over bibelske forteljingar som "Lasarus oppstandelse", andre er apokrype  skrifter som "Boken om erkeengelen Mikaels innsettelse".  Andre igjen er harde åtak på alle kjettarar og aprokype skrifter slik som Abbed Shenoute av Atripes lange og bare delvis bevarte tekst "Jeg er forbløffet." Shenoute er nådelaus mot alle vranglærarar, men han har og vakre tekstar som taler like mykje til oss i dag som til egyptarane på 300 talet slik som det følgjande:

Når dere feirer og når dere fryder dere: "Jesus."
Når dere sørger og når dere gråter: "Jesus."
Når de små guttene og jentene ler:  "Jesus."
De som krysser vann: "Jesus."
De som løper fra barbarenes åsyn: "Jesus."
De som ser ville dyr og en skremmende ting. "Jesus."
De som lider av smerte eller sykdom: "Jesus."
De som er tatt til fange: "Jesus."
De som er uskyldig dømt, og når de blir mishandlet: "Jesus."


Den koptiske kyrkja blir ofte kalla "Martyranes kyrkje". Forteljingar om martyrar frå den første tida er levande i koptisk tradisjon og tragisk nok får dei i dag nye martyrar. Det koptiske verdsbilete har ein dagleg nærleik til truas usynlege verd som vi i vesten har hatt ein tendens til å rasjonalisera bort. Martyrar, englar og helgenar er ein levande realitet  for dei fleste koptiske kristne.
I dag treng denne kyrkja av martyrar vår støtte, solidaritet og forbøn meir enn nokon gong.



Ein av desse fem vil verta utpeikt til ny koptisk pave.

St.Markus katedralen i Kairo.

tirsdag 16. oktober 2012

Vier letzte Lieder

I 1948 er komponisten Richard Strauss( 1864 - 1949)  ein gammal mann på 84 år, han har under eit år igjen å leva. Sonen Franz Strauss oppfordrar faren til å komponera eit til stort verk framfor å kasta bort tida med å krangla med forleggarar  og offentlege institusjonar. Eit par år før har komponisten kome over diktet "Im Abendrot"  av 1800 talls poeten Joseph von Eichendorff. Det er eit dikt som mediterar over livsavslutninga som også Strauss nok føler at ligg like framom han. Det er ikkje resignasjon men ein avslappa ro over dei to som hand i hand har gått gjennom sorg og glede og no er "vandringstrøytte" framom den store, stille freden. Seinare knytar han tre dikt av Hermann Hesse (1877-1962) med same tematikk til songsyklusen som har blitt kjent og populær som "Vier letzte Lieder"(Fire siste songar).
Både tekst og melodi har eit roleg, melankolsk preg.Det er haust og kveld både i naturen og menneskelivet, men begge deler er like uunngåeleg og like naturleg.
Richard Strauss fekk ikkje oppleva at verket vart framført, det skjedde først i  mai 1950 med Kirsten Flagstad og Philharmonia Orchestra under leiinga av den legendariske Wilhelm Furtwangler.
Seinare har det kome ei lang rekke framføringar og plate/CD innspelingar av dette sentrale verket i forige hudreårs musikkhistorie.


Her det fjerde og siste lied "Im Abendrot" i Renee Flemings framføring
http://www.youtube.com/watch?v=ppoqUVlKkBU



                                                                                "Im Abendrot"
("At sunset") (Text: Joseph von Eichendorff)
Wir sind durch Not und Freude
gegangen Hand in Hand;
vom Wandern ruhen wir
nun überm stillen Land.

Rings sich die Täler neigen,
es dunkelt schon die Luft.
Zwei Lerchen nur noch steigen
nachträumend in den Duft.

Tritt her und laß sie schwirren,
bald ist es Schlafenszeit.
Daß wir uns nicht verirren
in dieser Einsamkeit.

O weiter, stiller Friede!
So tief im Abendrot.
Wie sind wir wandermüde--
Ist dies etwa der Tod?
                                               We have gone through sorrow and joy
                                                hand in hand;
                                                Now we can rest from our wandering
                                                above the quiet land.

                                                Around us, the valleys bow;
                                                the air is growing darker.
                                                Just two skylarks soar upwards
                                                dreamily into the fragrant air.

                                                Come close to me, and let them flutter.
                                                Soon it will be time for sleep.
                                                Let us not lose our way
                                                in this solitude.

                                               O vast, tranquil peace,
                                               so deep at sunset!
                                               How weary we are of wandering---
                                               Is this perhaps death?

Composed: May 6, 1948

mandag 15. oktober 2012

La Sagrada Familia

Que es la Veritat ? (Kva er sanninga ?) står det på inngangen ved pasjonsfasaden på Antonio Gaudis (1852-1926) hovudverk katedralen La Sagrada Familia(Den heilage familie) i bydelen Eixample  i
Barcelona. Han gjev svaret på den høgre sida av inngangen: Jesus de Nazaret, Rei dels Jueus.
Antonio Gaudia blir i dag rekna som ein av arkitekturhistoriens aller største. Han var eksponent for modernismen og Art nouveau men fekk inspirasjon frå mange hald og viste stor orginalitet i sine verk.
I barcelona finn vi mange av hans mest kjente bygningar som Casa Batllo, La Pedrera og Casa Guell.
Dei kanskje viktigaste inspirasjonskjeldene hans var kulturen i heimlandet Katalonia, naturens mange uttrykksformer og ikkje minst hans djupe religiøsitet. Det siste ser vi tydeleg i hans meisterverk La Sagrada Familia, som han berre fekk sjå byrjinga på men som vert vidareført i hans ånd. La Sagrada Familia er dei bibelske tekstane uttrykt i stein på same måte som dei ortodokse ikonane er evangeliet uttrykt i treplater og farge. Tanken går til dei gotiske middelalderkatedralane, men dette er likevel annleis, symbolikken er meir variert og talar til vår tid på ein meir direkte måte. Det gjer og inntrykk å gå inn i ein katedral som er under bygging, enno ufullført. Det er planlagt 18 tårn, eit for kvar av dei tolv apostlane, eit for kvar av evangelistane, eit stor for Kristus og eit for Jomfru Maria. Det er fire tårn over kvar av dei tre fasadane, julefasaden, pasjonsfasaden og Gloria fasaden.

 Pasjonsfasaden med framstilling av heile langfredags- evangeliet  i stein.

Julefasaden fekk Antonio Gaudi kome godt igang med før han omkom i ei trikkeulukke i 1926.
Han er gravlagt i krypten under høgalteret.

Altaret

Detaljar fra eit av tårna. Gaudi vart inspiret av naturens varierte former.

La Sagrada Familia enno ufullført snart 130 år etter at Antonio Gaudi fekk ansvaret for katedralen !
Etter planen skal katedralen vera ferdigstilt i 2026.

lørdag 13. oktober 2012

Santa Eulalia

St.Eulalia er Barcelonas skytshelgen. I følge tradisjonen vart ho martyr 13 år gammal under keiser Diokletians forfølging av dei kristne. Sarkofagen hennar er i krypten  bak hoved alteret i katedralen i Barcelona som på katalanske har det offisielle navnet Catedral de la Santa Creu i Santa Eulalia ( Det heilage korset og den heilage Eulalias katedral). Storparten av katedralen som ligg sentralt ved Barcelonas gamle bydel vart oppført på 1300-1500 talet.

Krypten med Den heilage Eulalia.

Mot koret i katedralen.

Kloster hagen i tilknytning til katedralen har ein karpedamm og ein flokk med gjess. Iflg. tradisjonen skal det vera tretten gjess, ein for kvart av Eulalias leveår. Ho skal ha hatt gjess då ho levde, og då ho døydde skal sjela ha forlate henne i form av ei due. Naturleg nok er ho då og skytshelgen for fuglar.

mandag 1. oktober 2012

St .Thérèse de Lisieux

1.oktober. Vi feirar minnedagen for den heilage Thérèse frå Lisieux (av Jesusbarnet) Ho var fødd  i Alencon 1873 og døydde i karmelklosteret i Lisieux i 1897.
Thérèse vart helgekåra i 1925 og vart utnemnd til kyrkjelærar i 1997.


Ein tekst frå september 1896, skreve  eit år før ho døydde. Ho har lest  1.Korinterbrev kapittel tolv og tretten og skriv: " Endeleg har eg funne ro. Då eg såg på Kyrkjas mystiske lekam kjente eg meg ikkje igjen i nokon av dei lemer som Paulus skriv om, eller eg ville snarare kjenna meg igjen i alle......
Kjærleiken gav meg nøkkelen til kallet mitt. Eg forstod at om Kyrkja har ein kropp som består av ulike lemer, så kan ho ikkje mangla det edlaste og mest nødvendige. Eg forstod at Kyrkja har eit hjarte og at dette hjarte brenn av kjærleik. Eg forstod at berre kjærleiken får Kyrkjas lemer til å handla,
at om kjærleiken sløktest vill apostlane ikkje lenger kunna forkynna evangeliet og martyrane ikkje lenger ofra sitt blod.......... Eg forstod at kjærleiken sluttar seg om alle kall, at kjærleiken er alt, at den omfattar alle tider og alle stader, kort sagt at den er evig!..... Då brast eg ut i overveldande glede: Å Jesus, min Kjærleik, endeleg har eg funne kallet mitt, kallet mitt er kjærleiken ! "



 Basilikaen i Lisieux som er via til Thérèse .
Comment Thérèse  prie: " Je dis tout simplement au Bon Dieu ce que je veux lui dire, sans faire de belles phrases, et toujours il me comprend..."