Sist i
september
Solfylte
dagar
fjorden
urørleg spegelblank
lyset stig
over lyngheia
det er tida for å løfta blikket
frå åker og
eplehage
men ikkje
som forfedrane
dei skulle
ha alt klart
framfor det
trugande kalde mørkre
likevel ei svak
uro
halvvegs til
vintersolkverv
ventande leitar
du bak i minnet
men det er
ein svikefull ven
å stø seg på.
Vår Frue av
Rosenkransen
Oktober er Rosenkransmåneden og 7. oktober feirer vi Vår Frue
av Rosenkransen. Selv om vi ber Ave Maria på hver av de små perlene er ikke
Rosenkransen primært en bønn til Maria, men en bønn vi ber sammen med Maria til
Kristus samtidig som vi konsentrerer oss om de fire mysterier som omfatter hele
Kristi liv og virke. De gledefulle som omfatter Kristi fødsel og tidlige liv,
de smertefulle som omfatter hans lidelse og død, de herlighetsfulle som
omfatter han oppstandelse og himmelfart. I 2002 la så pave Johannes Paul til
Lysets mysterier som omfatter hendelser i Kristi offentlige virke. Vi markerer
Rosenkransmåneden med felles rosenkransbønn og prosesjon. Det blir hengt opp en
rosenkrans ved Maria-kapellet og Fatima statuen blir tatt frem og pyntet.
I oktober er det også en rekke minnedager for helgener som
hadde en sterk Maria fromhet og nok ba rosenkransen med hengivenhet. Vi kan
trygt la oss inspirere av deres liv og be om deres forbønn. Første oktober
feirer vi Thérèse av Jesus barnet og Det hellige
ansikt ( 1873 -97) som mange har et sterkt og nært forhold til. 15. oktober
markerer vi Karmelittordenens store klosterstifter og helgen Teresa av Avila
(1515 -82), hennes skrifter har betydd mye for mange. 5. oktober har vi minnedagen
for Faustina Kowalska (1905 -38), som har inspirert andakten til Den
guddommelige barmhjertighet. 12. oktober feirer vi så en helgen fra vår tid,
Den salige (snart hellige) Carlo Acutis (1991 – 2006). Til slutt må vi ikke
glemme minnedagen for Olav den Helliges omvendelse 16. oktober.
Alle oppfordres til å be rosenkransen og meditere over de
fire mysteriene. La oss også inspireres av de hellige som Guds i sin store nåde har gitt oss, og
som vi minnes spesielt denne måneden!
(St.Ansgar nytt oktober)
.« Det beste forsvaret for litteratur eg har lese» seier nobelprisvinnar Jon Fosse om pave Frans brev frå juli i år der han tek for seg kva nytte vi kan ha i vår personlege modning av å lesa god litteratur. Brevet var opprinneleg tiltenkt unge prestekandidatar, men paven skriv innleiingsvis at det og må angå alle engasjert i pastoralt arbeid, ja faktisk alle truande. Han oppmodar alle til å lesa såvel romanar som poesi, og understrekar at å lesa ei bok krev større personleg engasjement i motsetnad til audio- visuelle media. Litteraturen gjer det reflekterande rommet større, og ein let seg kanskje ikkje så lett lura av « fake news» som blir spreidd digitalt kommenterar Fosse. Paven meiner og at litteratur er viktig for at truande kan engasjera seg i samtidskulturen, og ikkje minst setja seg inn i andre menneskes erfaring.
Paven dreg fram eigne erfaringar, som ung lærar på ein jesuitt- skule brukte han medvite litteratur i undervisninga.Her trekk han og fram sin landsmann den store forfattaren Jorge Louis Borges som fortalte sine studentar at det viktigaste er rett og slett å lesa, å gå i direkte kontakt med litteraturen, å fordjupa seg i den levande teksten ein har framfor seg, framfor å bli opphengt i idear og kritiske kommentarar.
Han går og inn på det meir spesifikte religiøse når han skriv at litteratur kan gjera framtidige prestar meir kjenslevare for det fullt menneskelege i Herren Jesus. Slik kan dei og formidla det som Det andre Vatikankonsilet uttrykkjer : « det er bare i mysteriet om Ordet som vart kjød at mysteriet menneske kan bli klart fullt ut.» Det er ikkje noko fjernt og abstrakt, men det konkrete livet til alle menn og kvinner med deira sår, ønskje, minne og voner.
Paven refererar vidare til ulike forfattarar både truande og ikkje truande. T.S. Eliot, Marcel Proust, Jean Cocteau, Jacques Maritain, teologar som Ignatius, Karl Rahner, Basileos av Caesarea. Han avsluttar med eit sitat av den tysk språklege jødiske poeten Paul Celan:« Dei som verkeleg lærer å sjå, kjem nær det som er usynleg.»
« Eg er stolt av å tilhøyra ei kyrkje med ein øvste leiar som tenkjer så klokt om litteratur.» seier Jon Fosse, og eg kan slutta meg til det!
I dag feirar vi minne dagen for "Korsets opphøyelse".
Korsets
opphøyelse
Vi feirer
minnedagen for Korsets opphøyelse 14. september. Ærbødighet og hyllest av Jesu
kors nevnes allerede på 300 – tallet. Keiserinne Helena skal ifølge tradisjonen
ha foretatt en reise til Det hellige land i 328, og skal der ha funnet restene
av korset Jesus ble naglet til. Dette skal være bakgrunnen for minnedagen i
september. Korsmesse om høsten var den gamle norske betegnelsen på denne dagen,
markert med et kors på primstaven. Fra å være et instrument for tortur og død
er korset blitt et symbol på Guds uendelige kjærlighet. Det er et stort
mysterium, men som Paulus skriver i 1. Korinterbrev: «For ordet om korset er
dårskap for de som går til grunne, men for oss som blir frelst er det Guds
kraft.»
Den hellige
Teresa Benedikta av Korset (Edith Stein 1891 -1942) hadde større innsikt i
korsmysteriet enn de fleste, og hun opplevet også til slutt å bære korset inn i
martyriet. Hun skriver om sitt første møte med korset: «Det var mitt første
møte med korset, og med den guddommelige kraft som korset formidler til dem som
bærer det. Min vantro brøt sammen, og Kristus strålte frem, Kristus i korsets
hemmelighet.»
Blaise Pascal seier ein stad: « Oppfør deg som en troende, ta vievann, gå til messe, og du vil ende som en troende.» Ein form for sjølvsuggesjon vil nokon hevda, men og eit uttrykk for viljens og vanens omskapande kraft. Likevel fjernt frå Unamunos San Manuel, hos han er det ingen samanheng mellom sanning og handling. Han forkynner Guds ord om det evige liv, men det er ikkje det han oppfattar som. sanning. « Il faut s’abetir» seier Pascal vidare, det er naudsynt å bli dum, eller kanskje å bli som eit barn med barnets avgrensa fornuft?
Eg går til Francois Mauriacs « Min tro» som han dedikerte til sine barnebarn når dei fylte seksten år. Han skreiv boka mot slutten av livet, og ho kom på norsk i 1970. Eg har med ujamne mellomrom vendt tilbake til Mauriacs skildring av kvifor han likevel heldt fast ved den trua han var vaksen opp i. Han innleiar boka med følgjande utsagn:« Hvor ofte har ikke mennesker kommet til meg og hyklet misunnelse: Så lykkelig du må være som tror på et evig liv! Som om troen bestod i å eie en sikkerhet grunnet på evidens. Troen er en dyd - en av de tre som er rettet mot Gud, og den nevnes før håpet og kjærligheten. Ordet dyd antyder at troen krever bruk av viljen, den standhaftige og møysommelige vilje.» I utgongspunktet var ikkje trua noko han ville, for han var fødd og oppdratt innanfor ein religion han lærte å praktisera. Likevel må viljen ha kome inn på eit nokså tidleg tidspunkt, « sammen med de første trosanfektelser og den første tvil.» Denne viljen var næra av ei kjenslemessig tiltrekning, men og av den hjelp han erfarte å få gjennom bøna og sakramenta.Lenger ute i boka understrekar han dette: « Ikke for noe i verden ville jeg gi avkall på de sakramenter som den romerske kirke gir meg del i. Den er de facto for meg en livskilde og har i mine øyne sin historiske hjemmel i tekstene, også de eldste, nemlig Paulus brev.»
« Min gjeld til Pascal» er tittelen på ein av dei siste kapitela, men Pascal er med gjennom heile teksten, og han vedgår at han for ein stor del kan takka Pascal for å ha stått i mot rasjonalismen og « kjødets dunkle krefter.» I fjor markerte vi at det var 400 år sidan denne geniale vegleiar såvel innan vitskapens rasjonalitet som i den andelege sida ved tilværet vart fødd. Han er framleis aktuell som eg tidlegare har skreve meir utførleg om. Det høver å avslutta med Mauriacs ord til sin store landsmann: « Ilden fra en eneste natt i Pascals liv er nok til å opplyse oss hele livet igjennom og i likhet med barnet som nattlampen beroliger i et rom fyllt av skygger, kommer vi til å sove uten frykt, takket være denne ild.»
 |
Den spanske filosofen og forfattaren Miguel de Unamuno ( 1864 - 1936) står i den eksistensialistiske tradisjonen etter Pascal og Kierkegaard. Men ulik Kierkegaard som med alle sine verk fell inn i den same kjede av premiss, er det motsatt med Unamuno. Han var ein produktiv forfattar med ei rekkje verk innan ulik sjangrar som spriker i ulike retningar. Men det er tre verk som vi kan sjå i samanheng og som illustrerar den same eksistensialistiske tematikk, det er dei filosofiske verka « Om den tragiske livsfølelse» og « Kristendommens agoni» dessutan den vesle romanen « Martyren, den gode San Manuel». Det tragiske oppstår i motsetnaden mellom tru og fornuft, mellom hjernen som seier nei og hjertet som seier ja. Vi ber i oss ein grunnleggjande lengt etter å vera udøyelege, men fornufta får oss til å tvila. Kanskje er der ingenting og denne angsten for La Nada er det som plager Unamuno. Tru og fornuft blir for han fiendar på grunn av motsatte interesser, dei kan ikkje forsonast og trekkjer i to retningar mot væren og inkje. Men kanskje kan fornufta nytta sin skeptisisme på seg sjølv og dermed bli kasta ned i den avgrunnen der kjenslenes fortviling møter fornufta som har strekt seg utover sanninga. Det er Kierkegaards « det objektive uvisse» der ein har kasta seg ut «paa de 70.000 Favne Vand og dog tror.»
Eg les omigjen « Martyren, den gode San Manuel» som eg las for mange år sidan. Kort fortalt handlar den vesle romanen om landsbypresten Don Manuel, ein tilsynelatande from og oppofrande mann som landsbyens innbyggjar ser på som ein helgen i levande live. Boka er ført med stemma til Angela Carballino som er hans andelege datter, og som kjenner til det tragiske livskjensla presten ber på. Han har tapt trua og kan ikkje lenger forestilla seg eit liv utover døden. Redsla for inkje - La Nada er det einaste han har att. Likevel held han fram med å preika evangeliet, feira messe og høyra skriftemål med slik styrke og innleving at han vert sett på som ein heilag mann. Don Manuel kan ikkje ta livsgleda frå desse enkle menneska , for dei vil ikkje tola å høyra sanninga! Men kva innebær det eigentleg å ikkje tru, tviler ikkje vi alle meir eller mindre? Ein annan stad skriv Unamuno:« Nåvel, la oss leve dette forgjengelige liv, for det finnes ikke noe annet, mumler tausheten i denne kroken til ham:«Hvem vet?» Den døyande presten taler til Angela:«Du Angela, du skal alltid fortsette å be, be for oss syndere, at vi helt inn i døden skal drømme om kjødets oppstandelse og det evige liv….»
Miguel de Unamuno vaks opp i ein from katolsk familie, og hadde tenkt på ein livsveg som prest, men han valgte sin store kjærleik Conca som han gifte seg med i 1891. Seinare kom han på kant på Kyrkja, og det vart advart mot romanen, men den vart ikkje satt på index slik hans filosofiske verk. Etter å ha lest boka pånytt kan eg på ingen måte sjå at ho kan truga trua, kanskje tvert om . Eg vel å gå vidare til Pascal som og var hans inspirator og Forfattaren og nobelprisvinnaren Francois Mauriac som skriv om si gjeld til Pascal. ( forts)
