Krigen i Ukraina - Folkemord ?

 Russlands angrepskrig mot Ukraina har stått på i ni månadar og det er ikkje usikter til fred med det første.  Pave Frans har fleire gonger gått ut og bedt om fred og slutt på krigen, men han har vore relativt forsiktig når det gjeld å fordømma Russland eksplisitt. I sin audiens forige onsdag var han klart skarpare i sine ord då han samanlikna krigen med den hungersnauden som ukrainarane vart utsett for i 1932 -33, altså for nitti år sidan i desse dagar. Ukrainarane reknar denne sveltkatastrofen som folkemord påført dei av Stalin og det kommunistiske regimet. Svelkatastrogen har fått navnet Holodomor og det er formelt sytten land som omtalar dette som folkemord. Sovjetstyret nekta sjølvsagt for at dette var ein påført sveltkatastrofe der mellom tre og fire millionar ukrainarar omkom. Russland nektar framleis for at dette var folkemord. Ukraina var eit rikt jordbruksland som det også er i dag, men tvangskollektiviseringa på 1920 -30 talet  førte til ein drastisk nedgong  i matproduksjonen. Stalin brukte medvite svelt som våpen mot dei sjølveigande bøndene, dei såkalla kulakkane. Dei vart oppfatta som kontrarevolusjonære og mange vart og direkte henretta av dei raude.

Folkemord er eit omdiskutert omgrep, og det er vel kanskje bare holocaust som det er semje om var eit folkemord. Men Vatikanet gjekk alt i 2004 ut med ein doktrine som inkluderte både jødar, armenarar og ukrainarar som offer for folkemord. Russland opptrapping av krigen med åtak på sivile mål har nok medverka til at paven no er klart skarpare i sin kritikk av landet. At det vert samanlikna med Holodomor har ein nok merka seg i Russland. Samstundes er dette ein vanskeleg balansegang der Vatikanet nok ikkje har gjeve opp vona om å kunna arbeids i kulissane for fred. Men akkurat no ser det mørkt ut.

Den utsvelta ukrainske jenta. Holodomor minnesmerket i Kyiv.

Allesjelers dag

" Men om nokon byggjer på denne grunnvollen med gull, sølv eller dyre steinar, med tre, høy eller halm, 13 så skal det ein gong visa seg kva slag arbeid kvar einskild har gjort. Herrens dag skal gjera det klårt, for den dagen blir openberra med eld, og elden skal prøva det kvar einskild har gjort. 14 Om det byggverket nokon har reist, blir ståande, skal han få si løn; 15 om det brenn opp, må han lida tapet. Sjølv skal han bli frelst, men berre som gjennom eld. " ( 1. Kor 3;12-15

Slik skriv Paulus i 1. Korinterbrev, teksten for Allesjelers dag 2. november,, dagen etter Allehelgensdag. Wilfrid Stinissen har ei fin preike for denne dagen der han forklarar læra om Skjærselden. Mellomalder kyrkjene hadde gjerne eit våpenhus som ein kom inni før sjølve kyrkjeromet, her kunne ein setja frå seg dei våpen folk bar med seg i desse ofte valdelege tider. Broder Wilfrid samanliknar Skjærselden med dette våpenhuset. Det er logisk at vi må avvepnas før vi får tilgong til Himmelen. At det må finnast ein Skjærseld, ein stad å bli rensa for dei som enno har ein del våpen på seg, dvs. motstand mot Gud, det har alltid vore Kyrkjas lære. At vi kan be for dei døde var omtala alt i jødedomen(Makkabearbøkene), og dei første kristne samla seg på martyrgravene for å be. Ved å be for dei kan vi letta denne rensande overgangen. Synda dei ber på er å ikkje bry seg om Gud, å ikkje sleppa han fullstendig inn i sine liv.

Omgrepet Skjærseld får oss til å tenka  på eit hav av eld, ein straffedom som dei arme syndarane må sona. Men slik er det ikkje, eg siterar broder Wilfrid:" Den eld som själarna "skäras", dvs. renas i är ju Guds kärleks eld. Skärselden  är Gud själv som innvaderar människan och bryter ned all motstånd. Det som Gud inte helt lyckades med så länge människan levde på jorden, det förmår han nu."

I kvar messe ber Kyrkja for dei avlidne, dei som har sovna inn i vona om oppstoda. Det er ein slags solidaritet mellom døde og levande. Kyrkja veit at våre bøner kan framskynda deira rensing, og vår kjærleik kan utfylla det som enno manglar i deira kjærleik. Kanskje kan dette synast paradoksalt, men heng saman med Kyrkjas lære om at vi alle er del av ein stor lekam, Kristi lekam.

"Om vi tycker att det är besynnerligt att vår kärlek kan ta bort en annan människas egoism, är det nog för att vi inte riktigt fattat hur innerligt förenade vi är med varandra. Vi bildar tilsammans en stor organism, en enda kropp. I en sund kropp verkar alla organ och alla celler för kroppens bästa."

Forfattarar frå Kvinnherad

 Innlegg i Dag og Tid 28.oktober.

Tre favorittar: Forfattarar frå Kvinnherad

1.Jens Tvedt ( 1857 – 1935)  var fødd  og vaks opp i Omvikdalen i Kvinnherad. Han gjekk på lærarseminaret på Stord, her var han med å stifta mållag, og vart seinare ein ihuga nynorskmann. Han debuterte i 1885 med ei novellesamlinga, seinare skreiv han vel 25 bøker ved sida av arbeidet som lærar og  bibliotekar i Stavanger. Bøkene hans er for det meste realistiske skildringar av livet i vestlandsbygdene. Arne Garborg skal ha sagt at berre to menn kan skriva norsk; Ivar Aasen og Jens Tvedt.

 

2. Ragnvald Vaage ( 1889 – 1966), nyleg omtala i Dag og Tid, var gardbrukar frå Sunde i Kvinnherad. Han var inspirert av ungdomslagsrørsla og grundtvigianismen. Vaage debuterte i 1912 som lyrikar, og gav ut totalt 20 bøker fram til året før han døydde. Det var diktsamlingar og romanar, men han er kanskje mest kjent som barnebokforfattar. «Gutane på Tedneholmen» frå 1923 er ein klassikar. Barnebarnet komponisten Knut Vaage har tonesatt ein del av bestefarens lyrikk.

 

3. Lars Amund Vaage (f. 1952) tok opp arven frå bestefaren Ragnvald  og debuterte som forfattar  i 1979. Faren hadde då alt  bidrege til kulturarven med bygdebøker for Kvinnherad. Seinare har han vist seg som ein svært produktiv forfattar i ulike sjangrar, både romanar, diktsamlingar, dramatikk og barnebøker. Best kjent er romanen «Syngja» basert på erfaringar med  å ha eit barn med  autisme. Han har motteke ei rekkje prisar for  bøkene sine, og er ein høgt verdsett samtidsforfattar.